આજકાલ નાના બાળકોમાં મોબાઈલ ફોન જોવાની ટેવ સામાન્ય છે. બાળકો બોલતા પણ શીખતા નથી અને તે પહેલા તેમનો પરિચય મોબાઈલ ફોન સાથે થાય છે. ક્યારેક માતા-પિતા બાળકનું મનોરંજન કરવા માટે અને ક્યારેક તેને રડતા રોકવા માટે મોબાઈલ ફોન તેને આપી દે છે. આ સાથે જોડાયેલી એક ચોંકાવનારી ઘટના સામે આવી છે. મામલો જબલપુરનો છે જ્યાં એક બાળક રીલ જોતા ચાર વર્ષનું થઈ ગયું. જેના કારણે બાળક પોતાની માતૃભાષામાં બોલેલી કંઈપણ સમજી શકતું નથી કે બોલી શકતું નથી. તેમનું ભાષાકીય જ્ઞાન માત્ર અર્ધ-સંપૂર્ણ અને વિચિત્ર ચાઇનીઝ-જાપાનીઝ ભાષા છે જે રીલ્સમાં જોવા મળે છે.
શું છે આખો મામલોઃ મામલો કંઈક એવો છે કે જબલપુરના એક કામકાજી દંપતીએ પોતાના દોઢ વર્ષના બાળકની સંભાળ રાખવા માટે એક આયા રાખી હતી. જ્યારે માતા-પિતા કામ પર જાય ત્યારે આયા બાળકને મનોરંજન માટે મોબાઈલ આપી દેતી અને તેને એક જગ્યાએ બેસાડી દેતી. ધીરે ધીરે બાળકનો સ્ક્રીન ટાઈમ ઘણો વધી ગયો. આ ઉપરાંત, બાળક જે સામગ્રી જોઈ રહ્યો હતો તેનાથી તેની ભાષા પર પણ અસર થવા લાગી. આ રીતે બાળક દરરોજ 6 થી 7 કલાક મોબાઈલ જોતા જોતા 4 વર્ષનો થઈ ગયો. આટલા વર્ષો સુધી સતત મોબાઈલ જોવાનું પરિણામ એ આવ્યું કે ભાષાની સમજ કેળવી ન શકી અને બાળક હિન્દી બોલતા શીખી શક્યું નહીં. તેની હાલતથી પરેશાન તેના માતા-પિતાએ ડોક્ટરોની મદદ લીધી. હવે બાળકની જબલપુરની મેડિકલ કોલેજમાં સારવાર ચાલી રહી છે.
નિષ્ણાતો શું કહે છે:
- આવા કિસ્સાઓ અંગે વેબદુનિયાએ ડો. હિરલ કોટડિયા સાથે વાત કરી, જેઓ અનેક ચાઈલ્ડ અને અડોલસેન્ટ સાઈકીઆર્ટીસ્ટ છે.
ડોક્ટર હિરલ કોટડિયાએ વેબદુનિયાને કહ્યું, “આ એક ગંભીર સમસ્યા છે જે આજકાલાના બાળકોમાં સતત જોવા મળી રહી છે. લાંબા સમય સુધી મોબાઈલ અને ટીવીના ઉપયોગને કારણે બાળકોના શારીરિક અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર ખરાબ અસર પડી રહી છે.
બાળકના જીવનના પ્રથમ 5 વર્ષ તેના મગજના વિકાસ માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ હોય છે. આ તે વર્ષો છે જ્યારે બાળક ભાષા, સામાજિક ક્રિયાપ્રતિક્રિયા અને વાતચીત શીખે છે. આ સમયે તે પોતાની લાગણીઓ વ્યક્ત કરવાનું પણ શીખે છે. આ બધા માટેજરૂરી છે કે બાળક સીધી રીતે અન્ય બાળકો સાથે, વડીલો અને બીજા આસપાસના વાતાવરણ સાથે જોડાય. વધતી ઉંમર સાથે, બાળક સ્પર્શ, ગંધ, દ્રષ્ટિ, શ્રવણ અને સ્વાદને સમજે છે અને શીખે છે. જો કોઈ કારણસર બાળકને આવું વાતાવરણ નથી મળતું તો તેના કારણે બાળકમાં ‘ફોલ્ટી બ્રેઈન વાયરિંગ’ અથવા ‘ફોલ્ટી બ્રેઈન ડેવલપમેન્ટ’ કહેવાય છે.
વધુ પડતો મોબાઈલ જોવાના વ્યસનને કારણે અથવા બહુ વધારે સ્ક્રીન ટાઈમ હોવાને કારણે બાળક વાસ્તવિક કે ભૌતિક જગતની ઉત્તેજના મેળવી શકતું નથી. જેના કારણે ઘણી સમસ્યાઓ આવી શકે છે, જેમ કે બાળક ભાષા શીખવામાં મોડું થઈ શકે છે અથવા તેને તેની ભાષા શીખવામાં મુશ્કેલી થઈ શકે છે.
જેવું કે શક્ય છે કે બાળકને ભાષા શીખવામાં મોડું થઈ શકે અથવા તેને તેની ભાષા શીખવામાં મુશ્કેલી પડી શકે. આ કારણે તેના સામાજિક જોડાણને પણ નકારાત્મક અસર થઈ શકે છે. આ ઉપરાંત, એવી દરેક સંભાવના છે કે બાળકને લાગણીઓને સમજવામાં અને વ્યક્ત કરવામાં મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડી શકે છે. આ ઉપરાંત વધુ પડતો સ્ક્રીન ટાઈમ બાળકમાં સ્થૂળતા જેવી શારીરિક સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે.
અમેરિકન એકેડેમી ઑફ પેડિયાટ્રિક્સ અનુસાર, 2 વર્ષ સુધીના બાળકનો સ્ક્રીન ટાઈમ શૂન્ય હોવો જોઈએ. 2 થી 5 વર્ષની ઉંમરના બાળકનો સ્ક્રીન ટાઈમ માત્ર એક કલાકનો હોવો જોઈએ અને તે પણ માતા-પિતાની દેખરેખ હેઠળ. વધુ પડતા સ્ક્રીન ટાઈમને કારણે બાળકોમાં ઓટીઝમ રોગ પણ વધી રહ્યો છે જે ખૂબ જ ચિંતાનો વિષય છે.