ભારત રત્ન રાજીવ ગાંધી, ભારતના મહાન નેતા. ઈન્દિરા ગાંધી અને ફિરોઝ ગાંધીના પુત્ર અને ભારતના પ્રથમ વડા પ્રધાન અને આધુનિક ભારતના સર્જક, પ. જવાહરલાલ નહેરુના પૌત્ર હતા.
રાજીવ ગાંધીનો જન્મ 20 ઑગસ્ટ 1944 માં મુંબઇમાં થયો હતો. રાજીવ ગાંધી એક એવા પરિવારના સભ્ય હતા, જેનાં દરેક સભ્યએ સ્વતંત્રતા સંગ્રામમાં પોતાનું જીવન બલિદાન આપ્યું હતું. રાજીવ ગાંધીના માતુશ્રી પંડિત જવાહરલાલ નહેરુ તેમના જન્મ સમયે તેમની અંતિમ અને નવમી જેલ મુલાકાત પર હતા અને તેમની માતા ઈંદિરા ગાંધીને 15 મહિના પહેલા જેલમાંથી મુકત કરવામાં આવી હતી અને પિતા ફિરોઝ ગાંધી પણ તેમના જન્મના 1 વર્ષ પહેલા આઝાદી લડત માટે જેલમાં બંધ હતા. ની બહાર આવ્યા
શ્રીમંત રાજીવ ગાંધી, સરળ સ્વભાવ અને પ્રેમાળ વ્યક્તિત્વ ધરાવતા, જેમનું પૂરું નામ રાજીવર્તન ગાંધી હતું, તે પણ નમ્ર સ્વભાવના હતા અને તેમના માતા સંજય ગાંધીના મૃત્યુ પછી અમેઠીના સાંસદ તરીકે તેમની માતા ઇન્દિરા ગાંધીનો રાજકીય ટેકો બન્યા. રાજકારણમાં પહેલીવાર આવ્યા.
રાજીવ ગાંધીએ પ્રારંભિક શિક્ષણ દેશની પ્રતિષ્ઠિત દૂન સ્કૂલમાંથી કર્યું હતું અને તે પછી તેમણે લંડનની ઇમ્પિરિયલ કોલેજમાં અભ્યાસ કર્યો હતો અને કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટીમાંથી એન્જિનિયરિંગની ડિગ્રી મેળવી હતી. ભારત આવ્યા પછી રાજીવ ગાંધીએ ભારતીય એરલાઇન્સમાં પાઇલટ તરીકે કામ કરવાનું શરૂ કર્યું. રાજીવ ગાંધીને તેમના માતાજી 'આરામ હરામ હૈ' અને તેમના પિતા પાસેથી 'તમારું કામ જાતે કરો' થી પ્રેરણા મળી. રાજીવ ગાંધીને 1981 માં કોંગ્રેસ પાર્ટીના જનરલ સેક્રેટરી બનાવવામાં આવ્યા હતા અને ઈન્દિરા ગાંધીના અવસાન પછી તેઓએ વિશ્વના સૌથી મોટા લોકશાહીના સૌથી નાના અને ભારતના નવમા વડા પ્રધાન તરીકે શપથ લીધા હતા.
રાજીવ ગાંધીને ઉદાર વ્યક્તિત્વનો રાજકારણી માનવામાં આવતો હતો અને માતાના અવસાન પછી યોજાયેલી ચૂંટણીઓમાં, તેમણે વિશ્વ સંસદ સાથે ભારતની સંસદમાં પોતાનું બહુમતી સાબિત કરી હતી. રાજીવ ગાંધી હળવાશથી સંચાલિત રાજનેતા હતા અને તેઓ કોઈપણ નિર્ણયમાં ઉતાવળ કરતા નહોતા. તેઓ પાર્ટીના નેતાઓ અને કાર્યકરો સાથે બેસીને વિચાર-વિમર્શ કર્યા પછી જ કોઈ નિર્ણય પર પહોંચતા હતા.
વડા પ્રધાન બન્યા બાદ રાજીવ ગાંધીએ ભારતીય રાજકારણના પાના પર તેમની વિચારસરણી અને તેમના સપનાને ભરત ભરવાનું શરૂ કર્યું. પરંતુ તેમણે જે વિચાર્યું તે જૂના રાજકારણથી સાવ જુદું હતું. તેણે દિલ્હી દરબારની બહાર જઈને દેશના ગામડાઓમાં જવાની શરૂઆત કરી અને આ દેશની નાડી શોધવાનું શરૂ કર્યું.
રાજીવ ગાંધીએ તેમના વડા પ્રધાનપદ દરમિયાન વહીવટમાં સરકારી અમલદારશાહીમાં સુધારો લાવવા અને દેશના અર્થતંત્રને ઉદાર બનાવવા માટે જોરશોરથી પ્રયાસ કર્યા. તેમણે કાશ્મીર અને પંજાબના ભાગલાવાદી આંદોલનકારોને નિરાશ કરવાની કોશિશ કરી.
રાજીવ ગાંધીએ જવાહર રોજગાર ગેરંટી યોજના, ઇન્દિરા આવાસ યોજના અને દેશના ગરીબોના ઉત્થાન માટે 10 લાખ કુવાઓ જેવી યોજનાઓ શરૂ કરી હતી. રાજીવ ગાંધીને ભારતમાં કમ્પ્યુટર અને સંદેશાવ્યવહાર ક્રાંતિના પિતા તરીકે હંમેશા યાદ કરવામાં આવશે. રેલ્વેનું કમ્પ્યુટરાઇઝેશન કરીને, તેમણે આ દેશની સામે ક્રાંતિકારી ફેરફારો મૂક્યા. રાજીવ ગાંધી એવા વડા પ્રધાન હતા જે લોકો સાથે સીધા જોડાયેલા હતા અને દેશના સામાન્ય માણસના હૃદય સુધી પહોંચેલા નેતા તરીકે જાણીતા હતા.
રાજીવ ગાંધીએ પ્રથમ પ્રાદેશિકતાથી આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે જવાનો વિચાર કર્યો અને દેશને એકવીસમી સદીમાં ભારત બનાવવાનો વિચાર કર્યો. આજે, આધુનિક ભારત કે જેમાં આપણે શ્વાસ લઈ રહ્યા છીએ અને આજે તે ઘર કે જેમાં દરેક હાથમાં કમ્પ્યુટર અને મોબાઈલ છે, આજે વિશ્વ જેની ભારત અમેરિકા સહિત આખા વિશ્વને સ્વીકારી રહ્યું છે અને આધુનિક ભારત જે તરફ વિશ્વ આશાસ્પદ રીતે જોઈ રહ્યું છે એટલે કે ભારત અને ભારતનું આ હાલનું સ્વરૂપ રાજીવ ગાંધીના કારણે છે.
વિકાસને ચાહનારા રાજીવ ગાંધીએ એક વખત ભારતને ઝડપી ગતિએ એક મજબૂત, સલામત અને સમૃદ્ધ દેશ બનાવવાનું સપનું જોયું હતું. રાજીવે જ ભારતને વિશ્વની સાથે-સાથે પગલું ભરવાનું શીખવ્યું હતું. તેમણે દક્ષિણ એશિયામાં શાંતિ માટે પ્રયાસો કર્યા અને આ દેશમાં ભાષા આધારિત છૂટાછવાયાને પણ અટકાવ્યાં. પરિણામ એ આવ્યું કે રાજીવ ગાંધીએ શ્રીલંકામાં શાંતિ પ્રયાસો માટે ભારતીય સૈનિકોને મોકલ્યા, પરંતુ પરિણામે, તે પોતે પણ એલટીટીઇના હુમલો હેઠળ આવ્યો અને તેની નિર્દયતાથી હત્યા કરવામાં આવી.
મને તે દિવસ યાદ છે જ્યારે રાજીવ ગાંધીની હત્યા કરાઈ હતી. આખા દેશમાં શોકનું મોજુ ફરી વળ્યું હતું અને એવું લાગી રહ્યું હતું કે આ દેશએ આ દેશમાં રહેતા તેના એક પુત્રને ગુમાવ્યો છે. લોકો રાજીવ ગાંધીને જોવા અને સાંભળવા ટીવી જોતા હતા. દેશની ગુપ્તચર એજન્સીઓએ આવું કરવાની ના પાડી ત્યારે તે સમય દરમિયાન પંજાબની મુલાકાતે આવેલા વડા પ્રધાન.
રાજીવ ગાંધીની હત્યા પર દેશના હજારો લોકોએ તેમના ઘરોમાં લગ્નો મુલતવી રાખ્યા હતા. અમારા વિસ્તારમાં રાજીવ ગાંધીના મૃત્યુના 13 મા દિવસે ભોજન સમારંભનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું અને એક વિશાળ કાર્યક્રમનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં શહેરના ગરીબ લોકોને ભોજન પીરસવામાં આવ્યું હતું.
તે મારી યાદમાં છે કે રાજીવ ગાંધીના અવસાન પર દેશના હજારો લોકોએ મુંડનમાં આ કામ કરાવ્યું. આવી લોકપ્રિયતાવાળા નેતા બનવું એ હવે એક દિવાસ્વપ્ન છે અને આવનારી પેઢી કદાચ માનશે નહીં કે કોઈ પણ રાજકારણીને આ પ્રકારની લોકપ્રિયતા છે. રાજીવ ગાંધી તે વ્યક્તિ હતા જે મુસાફરી કરતી વખતે રસ્તાની બહાર નીકળતાં અને ગામડાંઓમાં જતા અને સામાન્ય માણસના ઘરે જતા અને માતા અને દાદા પાસેથી વારસામાં મળેલા દરેક વ્યક્તિ સાથે હાથ મિલાવતા.