સ્ત્રીઓ મોટેભાગે નવરાત્રી અથવા કોઇ ધાર્મિક પ્રસંગે ગરબાનું સ્થાપન જુદી જુદી રીતે કરે છે તેમાં ઘડો જેને 'ગરબો' કહેવાય છે તે ખૂબ પ્રચલીત છે. બેવાર સ્નાન કરી તેની પૂજા કરી સ્ત્રીઓ તેની આસપાસ અથવા બેઠા ગરબા ગાય છે. કેટલીક જગ્યાએ ખાસ કરીને કચ્છની બહેનો ઝાગ તે માંડવીની સ્થાપના કરે છે. જેમાં બેઠકની ફરતે ઊંચી કમાનો કરી ઉપર કોડીયું કે ગરબો મુકાય છે. મઢની સ્થાપનામાં બેઠક પર ચારે ખૂણે કેળના લાંબા પાંદડા અથવા વાંસની પટ્ટીઓ બાંધી તેની ઉપર રેશમી સાડી બાંધી માતાજીનું સ્થાપન કરે છે. રોજ તેની આસપાસ હીંચ, દમચી, ઝુલીયા પ્રકારના ગરબા કરે છે. આ ઉપરાંત ગરબીનું સ્થાપન થાય છે અને કોઇ જગ્યાએ જવારા વવાય છે.
ગરબામાં વેશભૂષા મહત્વનો ભાગ ભજવે છે. જૂના સમયમાં નવરાત્રીમાં 'અમર' એટલે ભારે સાડી પહેરી ગરબા ગવાતા. ત્યારપછી કોર ચોડેલા 'સાળુ' અથવા જરીની બુટ્ટી વાળી ચંદેરીની ફેશન આવી. આજે યુવતીઓ રંગબેરંગી ચણીયાચોળી પહેરે છે. નવરાત્રી ને ખાસ કલરફૂલ ઉત્સવ કહેવાય છે. યુવતીઓના પહેરવેશને કારણે આજે એક સાથે હજાર યુવતીઓ ગરબા ગાતી ફરે છે. પણ દરેકની ચણીયાચોળીના પેટર્ન જુદી જુદી હોય છે.
ગરબાના બહુધા પ્રકારો છે. ગરબી તેમાં સૌથી લોકપ્રિય છે. તેમાં પુરૂષો પણ સ્ત્રીઓ સાથે ભાગ લે છે. પુરૂષો અને સ્ત્રીઓ સામસામી અથવા ચારચારના ગોળમાં તાળીઓ પાડતા હોય છે. બીજો પ્રકાર છે હમચી. આ પ્રકાર શઠ અને હુણોના વખતથી શરૂ થયેલો જણાય છે. શઠ લોકોનું વાહન ઘોડો હતું તેના પરથી સ્ત્રીઓ હમચી ખૂંદતી રાંદલ તેડે ત્યારે હમચી પ્રકારના ગરબા થાય છે. હીંચ એ બહુ જાણીતો પ્રકાર છે. જેમાં સ્ત્રી એક પગ ડાબી બાજુ અને જમણી બાજુ પર લંગડી કરતા હોય તેમ પગના તાલે અને ઠેકે નર્તન કરે છે. ભાલ અને પાંચલ પ્રદેશની બહેનો ટીટોડો પ્રકારનો ગરબો કરે છે. ટીટોડા પંખીની હલનચલન પરથી આ ગરબો આવ્યો છે. આ ઉપરાંત કચ્છની આહીર બહેનોનો તાડી ગરબો ખૂબ પ્રખ્યાત છે. ગરબા સાથે રાસને હંમેશા જોડવામાં આવે છે. સૌરાષ્ટ્રમાં બહેનો જે રાસ રમે છે તેને રાસડો કહેવાય છે. કાઠીયાવાડી સ્ત્રીઓ મોટા અવાજે રાસડાઓ ગાઇને એક તાલે તાલીઓ સાથે રાસડા લે છે. તેમાં ફરતા ફરતા ગાવાના રાસડા અને ઊભા ઊભા ગાવાના રાસડા એમ બે પ્રકાર છે. ઘણીવાર કોળી કોમની સ્ત્રીઓ રાસ રમતી વખતે હાથમાં રૂમાલ, ભરેલી છત્રીઓ રાખે છે. ભરવાડોના નેસડામાં રબારણોના ગરબા જેવા લાયક હોય છે. શીસ્તબદ્ધ રીતે ગવાતા ગરબામાં ગીતનું મહત્વ હોતું નથી. ઠેસ, તાળી અથવા બોઘરણા સાથે ગરબા ગવાય છે. તાલ, અંગડોલન, હાથના હીલોળા મુખ્ય હોય છે. આ ઉપરાંત ટીપ્પણી, મટીકનો ગરબો, દીવાનો ગરબો, ચંગનો ગરબો વગેરે વિવિધ પ્રકારના ગરબા શેરીથી માંડી સ્ટેજ અને પાર્ટીપ્લોટો કે કલબમાં ગવાય છે. આજકાલ યુવાન વર્ગમાં હૂડો, પોપટીયું અને દોઢીયું પ્રકારના ગરબા પ્રખ્યાત છે.
ગુજરાતના ગરબાને અનુરૂપ દરેક રાજ્યોમાં તાળી સાથે નૃત્યો થતા હોય છે જેને જુદા જુદા નામે ઓળખાય છે. કેરાલામાં તેને કૈકોટીકલી કહે છે જેમાં સ્ત્રીઓ પરંપરાગત વસ્ત્રો પહેરી, જાસ્મીનના ફૂલો વાળમાં નાખી વર્તુળાકારે તાલબદ્ધ રીતે તાળીઓ પાડીને ગાય છે. ડાંગરનો પાક તૈયાર થાય છે ત્યારે ત્રણ દિવસના ઉત્સવમાં કર્ણાટકમાં સ્ત્રીઓ વિષ્ણુ અને ગણપતી વર્તુળાકારે ઘૂમે છે. તેને કુમ્મી કહે છે. તામીલનાડુમાં દોરી, દોરડા કે રીબીનો બાંધી ગોળગોળ ફરીને સ્ત્રીઓ જોડીમાં ગૂંથણી કરે છે તેને કોલોટ્ટમ કહે છે. આંધ્રમાં ગરબા માથે મુકીને સ્ત્રીઓની જેમ બોઘરણા મૂકીને સ્ત્રીઓ વર્તુળાકારે ફરે છે જેને લેબારડી નૃત્ય કહે છે. ગરબાની ખૂબ નજીકનું રાજસ્થાનનો ઘુમ્મર છે. રંગીન ચણીયાચોળી પહેરી, આભૂષણોથી સજ્જ સ્ત્રીઓ તાલબદ્ધ, લયબદ્ધ રીતે ગોળગોળ ફરે છે કાશ્મીરમાં 'રોફ', પંજાબમાં 'ગીધા', મણિપુરમાં 'ખૂબાઇસઇ' તરીકે ઓળખાય છે.
ગુજરાતનો ગરબો વિવિધ સ્વરૂપો બદલતો રહે છે. વીસમી સદીના પહેલા બે દાયકા સુધી નવરાત્રી ઉત્સવ હતો હવે મનોરંજન બન્યો છે. પરંતુ તેનો ઉમંગ અને ઉત્સાહ એના એજ જળવાઇ રહ્યા છે. ગુજરાતનો ગરબો 'અવિનાશી' છે.