સોશિયલ મીડિયા એક એવું માધ્યમ છે, જે અન્ય તમામ માધ્યમો (પ્રિન્ટ, ઈલેક્ટ્રોનિક અને સમાંતર મીડિયા) કરતા અલગ છે. સોશિયલ મીડિયા ઇન્ટરનેટ દ્વારા એક વર્ચ્યુઅલ વિશ્વ બનાવે છે જેને વપરાશકર્તા કોઈપણ સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ્સ (ફેસબુક, ટ્વિટર, ઇન્સ્ટાગ્રામ) વગેરેનો ઉપયોગ કરીને ઍક્સેસ કરી શકે છે.
આજના યુગમાં, સોશિયલ મીડિયા જીવનનો એક મહત્વપૂર્ણ ભાગ બની ગયો છે, જેમાં ઘણી સુવિધાઓ છે, જેમ કે માહિતી પ્રદાન કરવી, મનોરંજન કરવું અને મુખ્યત્વે શિક્ષણ આપવું.
સોશિયલ મીડિયા શું છે?
સોશિયલ મીડિયા એ બિનપરંપરાગત માધ્યમ છે. તે એક વર્ચ્યુઅલ વિશ્વ બનાવે છે જે ઇન્ટરનેટ દ્વારા ઍક્સેસ કરી શકાય છે. સોશિયલ મીડિયા એ એક વિશાળ નેટવર્ક છે જે સમગ્ર વિશ્વને કનેક્ટેડ રાખે છે. તે વાતચીતનું ખૂબ જ સારું માધ્યમ છે. તેમાં ઝડપી ગતિએ માહિતીની આપ-લે થાય છે, જેમાં દરેક ક્ષેત્રના સમાચારો હોય છે.
સોશિયલ મીડિયા સકારાત્મક ભૂમિકા ભજવે છે જેના દ્વારા કોઈપણ વ્યક્તિ, સંસ્થા, જૂથ અને દેશ વગેરેને આર્થિક, સામાજિક, સાંસ્કૃતિક અને રાજકીય રીતે સમૃદ્ધ બનાવી શકાય છે. સોશિયલ મીડિયાના માધ્યમથી આવા અનેક વિકાસ કાર્યો થયા છે, જેના કારણે લોકશાહીને સમૃદ્ધ કરવાનું કામ થયું છે, જેના કારણે કોઈપણ દેશની એકતા, અખંડિતતા, ધર્મનિરપેક્ષતા, સમાજવાદી ગુણો વધ્યા છે.
આપણે આવા ઘણા ઉદાહરણો જોઈએ છીએ, જે ઉપરોક્તને સમર્થન આપે છે, જેમાં આપણે જોઈ શકીએ છીએ 'ભારત વિરુદ્ધ ભ્રષ્ટાચાર', જે ભ્રષ્ટાચાર વિરુદ્ધ એક મહાન અભિયાન હતું, જે શેરીઓમાં તેમજ સોશિયલ મીડિયા પર લડવામાં આવ્યું હતું, જેના કારણે વિશાળ જનમેદનીએ વિરોધ કર્યો હતો. અન્ના સામે. હજારેના આંદોલન સાથે જોડાયેલા અને તેને પ્રભાવશાળી બનાવ્યા.
2014ની સામાન્ય ચૂંટણી દરમિયાન, રાજકીય પક્ષોએ સોશિયલ મીડિયાનો ઉગ્ર ઉપયોગ કરીને સામાન્ય લોકોને ચૂંટણી વિશે જાગૃત કરવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. આ સામાન્ય ચૂંટણીમાં સોશિયલ મીડિયાના ઉપયોગથી મતદાનની ટકાવારીમાં વધારો થયો છે, સાથે જ યુવાનોમાં ચૂંટણી જાગૃતિ પણ વધી છે. સોશિયલ મીડિયા દ્વારા 'નિર્ભયા' માટે ન્યાય મેળવવા માટે મોટી સંખ્યામાં યુવાનો રસ્તા પર ઉતરી આવ્યા હતા, જેના કારણે સરકારને દબાણ હેઠળ નવો અને વધુ અસરકારક કાયદો બનાવવાની ફરજ પડી હતી.
સોશિયલ મીડિયા લોકપ્રિયતાના પ્રસારમાં એક મહાન પ્લેટફોર્મ છે, જ્યાં વ્યક્તિ પોતાની જાતને અથવા તેની કોઈપણ પ્રોડક્ટને વધુ લોકપ્રિય બનાવી શકે છે. આજે ફિલ્મના ટ્રેલર, ટીવી કાર્યક્રમો પણ સોશિયલ મીડિયા દ્વારા પ્રસારિત થઈ રહ્યા છે. સોશિયલ મીડિયા દ્વારા વિડીયો અને ઓડિયો ચેટની પણ સુવિધા આપવામાં આવી છે, જેમાં ફેસબુક, વોટ્સએપ, ઇન્સ્ટાગ્રામ કેટલાક મુખ્ય પ્લેટફોર્મ છે.
સોશિયલ મીડિયા સકારાત્મક ભૂમિકા ભજવે છે ત્યારે કેટલાક લોકો તેનો દુરુપયોગ પણ કરે છે. સોશિયલ મીડિયાનો ખોટો ઉપયોગ કરીને આવા લોકો ખરાબ ઈચ્છા ફેલાવીને લોકોને વિભાજિત કરવાનો પ્રયાસ કરે છે. સોશિયલ મીડિયા દ્વારા ગેરમાર્ગે દોરતી અને નકારાત્મક માહિતી શેર કરવામાં આવે છે, જે જનતાને પ્રતિકૂળ અસર કરે છે.
ઘણી વખત મામલો એટલો વધી જાય છે કે સરકાર સોશિયલ મીડિયાના દુરુપયોગ પર કડક બને છે અને આપણે જોયું છે કે સરકારે જમ્મુ-કાશ્મીર જેવા રાજ્યમાં સોશિયલ મીડિયા પર પ્રતિબંધ પણ મૂકવો પડ્યો છે. અસામાજિક તત્વો ખેડૂત આંદોલનની આડમાં કોઈ મોટી ઘટનાને અંજામ ન આપી શકે તે માટે મધ્યપ્રદેશ અને મહારાષ્ટ્રમાં ખેડૂત આંદોલનમાં સોશિયલ મીડિયા પર પણ પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો હતો.
સોશિયલ મીડિયા ના ગેરફાયદા
• તે ઘણી બધી માહિતી પ્રદાન કરે છે, જેમાંથી મોટાભાગની ગેરમાર્ગે દોરનારી છે.
• માહિતી કોઈપણ રીતે વિકૃત થઈ શકે છે.
• કોઈપણ માહિતીને ઉશ્કેરણીજનક બનાવવા માટે બદલી શકાય છે જેનો વાસ્તવિકતા સાથે કોઈ સંબંધ નથી.
• મૂળ સ્ત્રોતનો અભાવ કારણ કે સામગ્રીનો કોઈ માલિક નથી.
• ગોપનીયતા સંપૂર્ણપણે ભંગ થયેલ છે.
• ફોટો કે વિડિયો એડિટ કરીને મૂંઝવણ ફેલાવી શકાય છે, જેના કારણે ક્યારેક તોફાનોનો ભય પણ ઉભો થાય છે.
• સાયબર ક્રાઈમ એ સોશિયલ મીડિયા સંબંધિત સૌથી મોટી સમસ્યા છે.
સોશિયલ મીડિયા ના ફાયદા
તે સંચારનું ખૂબ જ ઝડપી માધ્યમ છે
• તે એક જગ્યાએ માહિતી એકત્રિત કરે છે
• સમાચાર સરળતાથી પૂરા પાડે છે
• તમામ વર્ગો માટે છે, જેમ કે શિક્ષિત વર્ગ અથવા અશિક્ષિત વર્ગ
• અહીં કોઈપણ રીતે કોઈપણ સામગ્રીનો કોઈ માલિક નથી.
• ફોટા, વીડિયો, માહિતી, દસ્તાવેજો વગેરે સરળતાથી શેર કરી શકાય છે