સિદ્ધિવિનાયક મંદિર એ મુંબઇમાં આવેલું એક પ્રખ્યાત ગણેશ મંદિર છે. સિદ્ધિવિનાયક ગણેશનું સૌથી લોકપ્રિય સ્વરૂપ છે. ગણેશજીની મૂર્તિઓ તેની સૂંઢ જમણી બાજુ વળેલી છે, તેઓ સિદ્ધપીઠ સાથે જોડાયેલા છે અને તેમના મંદિરોને સિદ્ધિવિનાયક મંદિરો કહેવામાં આવે છે. એવું કહેવામાં આવે છે કે સિદ્ધિ વિનાયકનો મહિમા અજોડ છે, તે ભક્તોની મનોકામનાને તરત પૂર્ણ કરે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આવા ગણપતિ ખૂબ જ જલ્દી પ્રસન્ન હોય ચે અને તેટલું જ જલ્દી ગુસ્સે થઈ જાય છે.
સિદ્ધિ વિનાયકની બીજી વિશેષતા એ છે કે તે ચતુર્ભુજ વિગ્રહ છે. તેના જમણા હાથમાં કમળ અને ડાબા હાથમાં એક અંકુશ છે, અને નીચેના જમણા હાથમાં મોતીની માળા અને ડાબા હાથમાં મોદક (લાડુ) થી ભરેલો બાઉલ છે. ગણપતિની બંને બાજુ તેમની બે પત્નીઓ રિદ્ધિ અને સિદ્ધિ છે જે ધન, એશ્વર્ય, સંપત્તિથી સમૃદ્ધ છે અને બધી ઇચ્છાઓની પૂર્ણતાનો પ્રતીક છે. કપાળ પર તેના પિતા શિવ જેવી ત્રીજી આંખ અને ગળામાં સાપનો હારના સ્થાન પર લપેટી છે. સિદ્ધિ વિનાયકનો દેવતા અઢી ફૂટ ઉંચો અને બે ફીટ પહોળો છે અને તે એક જ કાળા પથ્થરથી બનેલો છે.
મુંબઈનું સિદ્ધિવિનાયક મંદિર
જોકે સિદ્ધિવિનાયકના ભક્તો વિશ્વના દરેક ખૂણામાં છે, પરંતુ મહારાષ્ટ્રમાં સૌથી વધુ ભક્તો છે. સમૃદ્ધિનું શહેર મુંબઈના પ્રભા દેવી વિસ્તારના સિદ્ધિવિનાયક મંદિર તે ગણેશ મંદિરોમાંનું એક છે, જ્યાં ફક્ત હિન્દુઓ જ નહીં, પરંતુ તમામ ધર્મના લોકો દર્શન અને પૂજા અર્ચના માટે આવે છે. પણ મંદિરની ના તો મહારાષ્ટ્રના અષ્ટવિનાયકોમાંં ગણના હોય છે અને ન તો સિદ્ધ ટેકથી તેનો કોઈ સંબંધ છે. તોય પણ અહીં ગણપતિ પૂજાનો ખાસ મહત્વ છે. મહારાષ્ટ્રના અહમદનગર જિલ્લામાં સિદ્ધ ટેકનો ગણપતિ સિદ્ધિવિનાયક તરીકે પણ ઓળખાય છે અને તે અષ્ટવિનાયકમાં ગણાય છે.
મહારાષ્ટ્રમાં ગણેશ દર્શનના આઠ સિદ્ધ એતિહાસિક અને પૌરાણિક સ્થળો છે, જે અષ્ટવિનાયક તરીકે પ્રખ્યાત છે. પરંતુ અષ્ટવિનાયકોથી છૂટા હોવા છતાં પણ
તેનું મહત્વ સિદ્ધ પીઠ કરતા ઓછું નથી.
સામાન્ય રીતે, ભક્તો ડાબી બાજુ વક્ર ગણેશ મૂર્તિની સ્થાપના અને પૂજા-અર્ચના કરે છે. તેનો અર્થ એ છે કે ગણેશ સાચા થઈ ગયા. મૂર્તિઓ સિદ્ધપીઠની છે અને મુંબઈના સિદ્ધિવિનાયક મંદિરમાં ગણેશની પ્રતિમા જમણી બાજુ વક્ર છે. મતલબ કે આ મંદિર સિદ્ધ પીઠ પણ છે.
ઇતિહાસ
દંતકથા છે કે આ મંદિર સંવત 1792 માં બનાવવામાં આવ્યું હતું. પરંતુ સરકારી દસ્તાવેજો અનુસાર, આ મંદિરનું નિર્માણ પ્રથમ 19 નવેમ્બર 1801 માં કરવામાં આવ્યું હતું. સિદ્ધિ વિનાયકનું આ પ્રથમ મંદિર ખૂબ નાનું હતું. છેલ્લા બે દાયકામાં આ મંદિરનું ઘણી વખત નિર્માણ કરવામાં આવ્યું છે. એક દાયકા પહેલા 1991 માં તાજેતરમાં જ મહારાષ્ટ્ર સરકારે આ મંદિરના ભવ્ય બાંધકામ માટે 20,000 હજાર ચોરસ ફૂટ જમીન આપી હતી. હાલમાં, સિદ્ધિ વિનાયક મંદિરની ઇમારત પાંચ માળની છે અને પ્રવચન ગ્રહ, ગણેશ મ્યુઝિયમ અને ગણેશ વિદ્યાપીઠ સિવાય બીજા માળે એક હોસ્પિટલ પણ છે, જ્યાં દર્દીઓને મફત સારવાર આપવામાં આવે છે. તે માળ પર એક રસોડું છે, જ્યાંથી એક લિફ્ટ સીધી ગર્ભાશયમાં આવે છે. પૂજારી ગણપતિ માટે બનાવેલા પ્રસાદ અને લાડુઓ આ માર્ગ દ્વારા લાવવામાં આવે છે.