સપ્ટેમ્બર 2021માં ગુજરાતના આગામી મુખ્યમંત્રી પાટીદાર નેતા ભૂપેન્દ્ર પટેલ હશે તે નક્કી છે. તેમને આનંદીબેન પટેલના સ્થાને રાજ્યની કમાન સોંપવામાં આવી હતી. રાજ્યમાં 2022ના અંતમાં વિધાનસભાની ચૂંટણી યોજાવાની છે. હજુ તારીખો જાહેર કરવામાં આવી નથી. પરંતુ રાજકીય પક્ષોએ તૈયારીઓ શરૂ કરી દીધી છે. દરમિયાન, શાસક ભાજપે 2015ના પાટીદાર અનામત આંદોલનને લગતા 10 કેસ પાછા ખેંચી લીધા હતા. આ 10 લોકોમાં હાર્દિક પટેલનું નામ પણ છે જે હવે કોંગ્રેસ સાથે છે. આમ આદમી પાર્ટી (AAP)ના કન્વીનર અરવિંદ કેજરીવાલે તાજેતરમાં તિરંગા યાત્રા કાઢી હતી, તે પણ પાટીદાર પ્રભુત્વ ધરાવતા વિસ્તારમાં. ગુજરાતના પાટીદાર સમાજની ધાર્મિક સંસ્થા ખોડલધામના અધ્યક્ષ નરેશ પટેલને દરેક જણ પોતાની સાથે લેવા માંગે છે.
કોઈપણ પાટીદાર વોટબેંકને ધ્યાનમાં રાખીને પોતાની રણનીતિ બનાવી રહ્યો છે. રાજ્યમાં સત્તારૂઢ ભાજપ હોય કે કોંગ્રેસ ફરી સત્તામાં આવવાનો પ્રયાસ કરે છે. પંજાબમાં સરકાર બનાવ્યા બાદ આમ આદમી પાર્ટી પણ રાજ્યમાં રમતગમત કરવા પ્રયાસ કરી રહી છે. તમે એમ પણ કહી રહ્યા છો કે તે આ ચૂંટણીમાં સારો દેખાવ કરશે. આખરે પાટીદાર વોટબેંક કેમ આટલી મહત્વની છે, તેના પર દરેક પક્ષની નજર શા માટે છે?
કેમ જરૂરી છે પાટીદારો?
ગુજરાતના રાજકારણમાં પાટીદારોએ હંમેશા નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવી છે. લેઉવા પટેલ, સૌરાષ્ટ્ર અને કચ્છના વધુ વિસ્તારોમાં, રાજકોટ, જામનગર, અમરેલી, ભાવનગર, જૂનાગઢ, પોરબંદર, સુરેન્દ્રનગર જિલ્લાઓમાં પાટીદારોની પેટાજ્ઞાતિ છે. સૌરાષ્ટ્રના 11 જિલ્લા ઉપરાંત સુરતમાં પણ વધુ પ્રભાવ છે. આ સમુદાય પોતાને ભગવાન રામના વંશજ હોવાનો દાવો કરે છે. જુદા જુદા અહેવાલો અનુસાર ગુજરાતમાં પાટીદારોની સંખ્યા 15 ટકા જેટલી છે. આમ તો તેમની સંખ્યા લગભગ દરેક જિલ્લામાં છે. પરંતુ તેમની સંખ્યા સૌરાષ્ટ્ર, ઉત્તર ગુજરાતમાં સૌથી વધુ છે.
એવું કહેવાય છે કે રાજ્યની કુલ 182 બેઠકોમાંથી લગભગ 70 બેઠકો પર તેમનો પ્રભાવ છે. અથવા એમ કહી શકાય કે તેમના વોટ આટલી બધી સીટો પર જીત અને હાર નક્કી કરી શકે છે. 2012ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં ભાજપને 48 ટકા વોટ મળ્યા હતા, જેમાં પાટીદારોને 11 ટકા વોટ મળ્યા હતા. પરંતુ 2017માં યોજાયેલી વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં ઘટાડો જોવા મળ્યો હતો. 2014ની લોકસભા ચૂંટણીમાં ભાજપને પાટીદારોના 60 ટકા વોટ મળ્યા હતા જ્યારે 2017ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં તેને માત્ર 49.1 ટકા જ મળ્યા હતા.
2017ની ગુજરાત ચૂંટણીમાં ભાજપને માત્ર 99 અને કોંગ્રેસને 82 બેઠકો મળી હતી. ભાજપે 2012માં ગુજરાતમાં 50 પાટીદારોને ટિકિટ આપી હતી, જેમાંથી 36 જીત્યા હતા. તે જ સમયે, 2017ની ચૂંટણીમાં ભાજપના 28 અને કોંગ્રેસના 20 પાટીદાર ધારાસભ્યો જીત્યા હતા. ગુજરાતમાં હાલમાં ભાજપના 44 ધારાસભ્યો, 6 સાંસદો અને પાટીદાર સમુદાયના ત્રણ રાજ્યસભા સાંસદો છે.
ભાજપ માટે ખતરાની ઘંટડી?
એક સમય હતો જ્યારે એવું કહેવાતું હતું કે પાટીદાર વોટબેંક એક સમયે કોંગ્રેસ પાસે હતી. પરંતુ 1980 પછી, જ્યારે કોંગ્રેસે અન્ય સમુદાયો પર વધુ ધ્યાન આપવાનું શરૂ કર્યું, ત્યારે પાટીદાર સમુદાય વિઘટિત થવા લાગ્યો. અહીંથી તેઓ ભાજપ તરફ વળ્યા. તેને જોતા ભાજપે પાટીદાર નેતા કેશુભાઈ પટેલને બે વખત રાજ્યના સીએમ બનાવ્યા. ગુજરાતના ભૂકંપ બાદ પાર્ટીમાં થયેલા વિવાદ બાદ નરેન્દ્ર મોદીને આ ખુરશી આપવામાં આવી હતી. કેશુભાઈ પટેલે બાદમાં ભાજપથી અલગ થઈ ગયા હતા.
2014માં ભાજપે પાટીદાર સમાજના આનંદીબેન પટેલને મુખ્યમંત્રી બનાવ્યા હતા. તેમના કાર્યકાળ દરમિયાન પટેલ અનામત આંદોલન થયું અને જેના કારણે તેમને પોતાની ખુરશી ગુમાવવી પડી. આ પછી જ્યારે વિજય રૂપાણીને મુખ્યમંત્રી બનાવવામાં આવ્યા ત્યારે પટેલ મતોને ધ્યાનમાં રાખીને નીતિન પટેલને નાયબ મુખ્યમંત્રી પદ આપવામાં આવ્યું હતું. આ બધું હોવા છતાં 2017ની ચૂંટણીમાં ભાજપને હારનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. ભાજપ 2022ની ચૂંટણીમાં જોખમ લેવા માંગતી નથી. આવી સ્થિતિમાં ભૂપેન્દ્ર પટેલ પક્ષનું નેતૃત્વ કરી રહ્યા છે.
પાટીદાર વોટબેંક પર છે બધાની નજર
જેમ જેમ ચૂંટણી નજીક આવી રહી છે તેમ તેમ દરેક લોકો પાટીદાર સમાજને પોતાની છાવણીમાં લાવવા પ્રયાસ કરી રહ્યા છે. કોંગ્રેસે પાટીદાર નેતા હાર્દિક પટેલને કાર્યકારી પ્રદેશ અધ્યક્ષ બનાવ્યા છે, જ્યારે આમ આદમી પાર્ટીએ તે જ સમુદાયના ગોપાલ ઈટાલિયાને પાર્ટીની કમાન સોંપી છે. AAPએ નાગરિક ચૂંટણીમાં શાનદાર પ્રદર્શન કર્યું, સુરત મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશનમાં બે બેઠકો જીતી જ્યાં પાટીદારો સૌથી વધુ છે. ભાજપના વર્તમાન ધારાસભ્ય પણ પાટીદાર સમાજના છે.