Adhik Maas 2023: અધિકમાસ શું છે, ક્યારે આવે છે? જાણો તેનો પૌરાણિક આધાર અને મહત્વ

Adhik Maas 2023: આ વર્ષે સાવન માસમાં અધિક માસ હોવાથી સાવન 59 દિવસનો એટલે કે બે મહિનાનો રહેશે. દર ત્રણ વર્ષમાં એકવાર, વર્ષમાં એક અધિક માસ આવે છે, જેને અધિકામાસ કહેવાય છે. પરિસ્થિતિને અનુકૂળ થવામાં વધુ સમય લાગે છે.

અધિકમાસ શું છે

અંગ્રેજી કેલેન્ડરમાં દર વર્ષે 12 મહિના હોય છે. પરંતુ પંચાંગ અનુસાર, દર ત્રણ વર્ષમાં એક વખત વધારાનો માસ આવે છે, જેને અધિકામાસ અથવા પુરુષોત્તમ માસ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. અધિકમાસમાં પૂજા-પાઠ, ઉપવાસ અને ધ્યાનનું મહત્વ ઘણું વધી જાય છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે શા માટે અને ક્યારે અધિકમાસ દર ત્રણ વર્ષમાં એકવાર થાય છે. જાણો તેના વિશે...  

ક્યારે લાગે છે પુરુષોત્તમ માસ

પંચાંગ અથવા હિન્દુ કેલેન્ડર સૂર્ય અને ચંદ્ર વર્ષોની ગણતરી પર આધારિત છે. અધિકામાસ એ ચંદ્ર વર્ષનો વધારાનો ભાગ છે, જે 32 મહિના, 16 દિવસ અને 8 કલાકના તફાવત સાથે રચાય છે. આ અંતરને ભરવા અથવા સૂર્ય અને ચંદ્ર વર્ષ વચ્ચે સંતુલન બનાવવા માટે અધિકમાસની જરૂર પડે છે.

બીજી તરફ, ભારતીય ગણતરી પદ્ધતિ મુજબ, સૌર વર્ષમાં 365 દિવસ અને ચંદ્ર વર્ષમાં 354 દિવસ હોય છે. આ રીતે, એક વર્ષમાં ચંદ્ર અને સૌર વર્ષ વચ્ચે 11 દિવસનો તફાવત હોય છે અને ત્રણ વર્ષમાં આ તફાવત 33 દિવસનો થઈ જાય છે. આ 33 દિવસ ત્રણ વર્ષ પછી વધારાનો મહિનો બની જાય છે. આ વધારાના 33 દિવસ એક મહિનામાં ઉમેરવામાં આવે છે, જેને અધિકામાસ નામ આપવામાં આવ્યું છે. આમ કરવાથી વ્રત-ઉત્સવોની તિથિ અનુકૂળ રહે છે અને સાથે-સાથે અધિકામાસના કારણે પિરિયડની ગણતરી યોગ્ય રીતે જાળવવામાં પણ મદદ મળે છે.

અધિકમાસને મલમાસ અને પુરુષોત્તમ માસ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ વર્ષે સાવન મહિનામાં અધિકમાસ જોડાયેલ છે, જેના કારણે આ વખતે શ્રાવણ બે મહિનાનો રહેશે. અધિકમાસ 18 જુલાઈ 2023 થી શરૂ થઈ રહી છે અને 16 ઓગસ્ટ 2023 ના રોજ સમાપ્ત થશે.

અધિકમાસનો પૌરાણિક આધાર શું છે

અધિકમાસ સંબંધિત દંતકથા અનુસાર, એકવાર રાક્ષસ રાજા હિરણ્યકશ્યપે કઠોર તપ કરીને ભગવાન બ્રહ્માને પ્રસન્ન કર્યા અને તેમની પાસે અમરત્વનું વરદાન માંગ્યું. પરંતુ અમરત્વનું વરદાન આપવું નિષેધ છે, તેથી જ બ્રહ્માજીએ તેમને બીજું કોઈ વરદાન માગવાનું કહ્યું.

ત્યારે હિરણ્યકશ્યપે બ્રહ્માજીને એવું વરદાન આપવા કહ્યું કે દુનિયાનો કોઈ પુરુષ, સ્ત્રી, પ્રાણી, દેવતા કે રાક્ષસ તેમને મારી ન શકે અને વર્ષના 12 મહિનામાં પણ તેમનું મૃત્યુ ન થાય. તેમનું મૃત્યુ ન તો દિવસ દરમિયાન હોવું જોઈએ કે ન તો રાત્રે. તે ન તો કોઈ હથિયારથી મૃત્યુ પામ્યો કે ન તો અન્ય કોઈ હથિયારથી. તેને ઘરમાં કે ઘરની બહાર ન મારવો જોઈએ. બ્રહ્માજીએ તેને આવું વરદાન આપ્યું.

પરંતુ આ વરદાન મળતા જ હિરણ્યકશ્યપ પોતાને અમર અને ભગવાન સમાન માનવા લાગ્યા. ત્યારે ભગવાન વિષ્ણુએ અધિકામાસમાં નરસિંહ અવતાર (અડધો માણસ અને અડધો સિંહ)ના રૂપમાં પ્રગટ થયા અને હિરણ્યકશ્યપની છાતીને સાંજના સમયે દેહરી નીચે પોતાના નખ વડે છાતી ચીરીને મૃત્યુના દ્વારે મોકલી દીધા.

અધિકમાસનું મહત્વ

હિંદુ ધર્મ અનુસાર, વિશ્વમાં દરેક જીવ પાંચ તત્વો (પાણી, અગ્નિ, આકાશ, વાયુ અને પૃથ્વી) થી બનેલો છે. અધિકમાસ એ સમય છે જેમાં વ્યક્તિ ધાર્મિક કાર્યોની સાથે ધ્યાન, ધ્યાન, યોગ વગેરે દ્વારા પોતાના શરીરમાં હાજર આ પંચમહાભૂતોનું સંતુલન સ્થાપિત કરવાનો પ્રયાસ કરે છે. તેથી જ વ્યક્તિ અધિકામાસ દરમિયાન કરેલા કાર્યો દ્વારા દર ત્રણ વર્ષે અંતિમ શુદ્ધિ પ્રાપ્ત કર્યા પછી નવી ઊર્જાથી ભરે છે.