ગુજરાતમાં 2022ની ચૂંટણી 2017ની ચૂંટણી કરતાં અલગ છે. છેલ્લી ચૂંટણીઓ અનામત માટેના પાટીદાર આંદોલનના ઓથારમાં યોજાઈ હતી. કોંગ્રેસે ગ્રામીણ સમસ્યાને મુખ્ય ચૂંટણી મુદ્દો બનાવ્યો હતો. આ જ કારણ હતું કે ભાજપ ગુજરાતમાં સાદી બહુમતી જીતવામાં સફળ રહ્યું હતું, જ્યારે કોંગ્રેસે 1985 પછી રાજ્યમાં સીટ શેરની દ્રષ્ટિએ તેનું શ્રેષ્ઠ પ્રદર્શન નોંધાવ્યું હતું. કોંગ્રેસની બેઠકોની સંખ્યામાં સુધારો થવાનું મુખ્ય કારણ ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં તેનું મજબૂત પ્રદર્શન હતું. ગ્રામીણ રોષ આ ચૂંટણીમાં દેખાતો નથી.
ભાજપે EWS અનામત અને હાર્દિક પટેલ જેવા પાટીદાર આંદોલનના નેતાઓને પાર્ટી સાથે સામેલ કરીને આ મુદ્દાઓને પોતાના નિયંત્રણમાં લાવ્યા છે. જો કે એક સવાલ એ પણ છે કે ખેડૂતોના મુદ્દાઓ ચૂંટણી પ્રચારમાં આટલું પ્રભુત્વ કેમ નથી?
1 ડિસેમ્બરે થનારી પહેલા ચરણની 89 સીટો માટે કુલ 788 ઉમેદવાર મેદાનમાં છે. સૌરાષ્ટ્રની વાત કરીએ તો સૌરાષ્ટ્રની 54 સીટોમાંથી 16 સીટ પર પાટીદારો વિરુદ્ધ પાટીદાર ઉમેદવાર છે. કેટલીક સીટો પર તો ત્રણેય ઉમેદવાર પાટીદાર છે તો કેટલીક સીટો પર બે ઉમેદવાર પાટીદાર છે. વિધાનસભાની ચૂંટણી દરમિયાન પાટીદાર મતદાતાઓ અને ઉમેદવારોનું ધ્યાન સૌરાષ્ટ્રની સીટો પર વધારે રહે છે. જો કે, આ વખત આમ આદમી પાર્ટી મેદાનમાં આવવાથી ભારતીય જનતા પાર્ટી અને કોંગ્રેસના સમીકરણ બદલાઇ ગયા છે. વર્ષ 2015માં પાટીદાર અનામત આંદોલનની અસર વર્ષ 2017ની ચૂંટણી પર જોવા મળી હતી. ભાજપને પાટીદાર વૉટરોના ગુસ્સાનો સામનો કરવો પડ્યો હતો, જેનો સીધો ફાયદો કોંગ્રેસને થયો હતો. આ કારણે સૌરાષ્ટ્રની 54 સીટોમાંથી 30 સીટો કોંગ્રેસના ખાતામાં જતી રહી હતી, જ્યારે 23 સીટ ભાજપના ખાતામાં આવી હતી.
વિધાનસભાની ચૂંટણી દરમિયાન પાટીદાર મતદાતાઓ અને ઉમેદવારોનું ધ્યાન સૌરાષ્ટ્રની સીટો પર વધારે રહે છે. જો કે, આ વખત આમ આદમી પાર્ટી (AAP) મેદાનમાં આવવાથી ભારતીય જનતા પાર્ટી (BJP) અને કોંગ્રેસના સમીકરણ બદલાઇ ગયા છે. વર્ષ 2015માં પાટીદાર અનામત આંદોલનની અસર વર્ષ 2017ની ચૂંટણી પર જોવા મળી હતી. ભાજપને પાટીદાર વૉટરોના ગુસ્સાનો સામનો કરવો પડ્યો હતો, જેનો સીધો ફાયદો કોંગ્રેસને થયો હતો. આ કારણે સૌરાષ્ટ્રની 54 સીટોમાંથી 30 સીટો કોંગ્રેસના ખાતામાં જતી રહી હતી, જ્યારે 23 સીટ ભાજપના ખાતામાં આવી હતી.
કૃષિ વિકાસને લગતા આંકડા ખાસ પ્રોત્સાહક નથી
ગુજરાતની કૃષિ વૃદ્ધિ અંગેનો સત્તાવાર ડેટા 2020-21 સુધી જ ઉપલબ્ધ છે. સેન્ટર ફોર મોનિટરિંગ ઈન્ડિયન ઈકોનોમી (CMIE) ના ડેટા દર્શાવે છે કે 2020-21માં ગુજરાતમાં કૃષિ અને સંલગ્ન પ્રવૃત્તિઓમાં માત્ર 1.1%નો વધારો થયો છે. જે ગત ચૂંટણી 2017-18ના 9.2%ના આંકડા કરતા ઘણો ઓછો છે.
ગુજરાતમાં ગ્રામીણ મજૂરી દેશના અન્ય ભાગોથી અલગ નથી
સપ્ટેમ્બર 2022 સુધી ગુજરાત માટે ગ્રામીણ વેતન ડેટા ઉપલબ્ધ છે. ગ્રામીણ વેતનમાં ગુજરાત બાકીના ભારત કરતા બહુ અલગ નથી. અખિલ ભારતીય સ્તરે અને રાજ્ય સ્તરે ગ્રામીણ વેતન છેલ્લા કેટલાક મહિનાઓથી ઘટી રહ્યું છે. આ દર્શાવે છે કે ગ્રામીણ અર્થતંત્ર મંદીમાં છે. પ્રધાનમંત્રી ગરીબ કલ્યાણ યોજના (PMGKY) ને વિસ્તારવાના કેન્દ્ર સરકારના નિર્ણયનું પણ આ જ કારણ છે. જેમાં ડિસેમ્બર સુધી વધારાનું 5 કિલો અનાજ લાભાર્થીઓને આપવાનું છે. આ વખતે ચૂંટણીમાં ગ્રામજનો નારાજ કેમ નથી થતા તે જોવા માટે આપણે ઊંડે સુધી જવું પડશે.
કપાસ અને મગફળી હોઈ શકે છે એક્સ-ફેક્ટર
ગુજરાતની ખેતી દેશના મોટાભાગના રાજ્યો કરતા ઘણી અલગ છે. કપાસ અને મગફળી, આ બે પાકો ગુજરાતની કૃષિ અર્થવ્યવસ્થામાં ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. ડેટા દર્શાવે છે કે 2011-12 અને 2019-20 વચ્ચે ગુજરાતમાં પાક ઉત્પાદનના કુલ મૂલ્યમાં આ બે પાકોનો હિસ્સો 40% જેટલો રહ્યો છે. પાક ઉત્પાદનના કુલ મૂલ્યમાં આ બે પાકોના શેરની સરખામણી દર્શાવે છે કે અગાઉના ઉત્પાદનમાં નોંધપાત્ર વધઘટ થઈ છે.
કપાસ અને મગફળીના ભાવ ઊંચા સ્તરે
CMIEના કોમોડિટી પ્રાઇસ ડેટા અનુસાર, મગફળી અને કપાસના પ્રતિ ક્વિન્ટલ ભાવ અત્યાર સુધીના ઉચ્ચ સ્તરે છે. ઓક્ટોબર 2022માં મગફળીનો ભાવ પ્રતિ ક્વિન્ટલ રૂ. 5,857 અને કપાસનો ભાવ રૂ. 7,876 પ્રતિ ક્વિન્ટલ હતો. ગુજરાતમાં છેલ્લી વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ યોજાઈ ત્યારે ઓક્ટોબર 2017માં મગફળીનો ભાવ 4,150 રૂપિયા પ્રતિ ક્વિન્ટલ અને કપાસનો ભાવ 4,430 રૂપિયા પ્રતિ ક્વિન્ટલ હતો. એટલે કે પાંચ વર્ષ પહેલાની સરખામણીએ અત્યારે કિંમત ઘણી વધારે છે. માત્ર ફુગાવાના કારણે જ નહીં, ઓક્ટોબર 2017માં આ બંને પાકના ભાવ ભૂતકાળની સરખામણીએ ઓછા હતા. સંભવ છે કે ગુજરાતના ખેડૂતો માટે બે સૌથી મહત્વપૂર્ણ પાકના ભાવમાં ઉછાળાએ આ ચૂંટણીઓમાં ગ્રામીણ ગુસ્સાને શાંત કર્યો છે. ગ્રામીણ મતવિસ્તારના પરિણામો આ દલીલને સાબિત કરશે અથવા ખોટી સાબિત કરશે.