History of General Elections:લગભગ 144 કરોડની વસ્તી ધરાવતા વિશ્વના સૌથી મોટા ગણતંત્ર ભારતમાં દર 5 વર્ષે એકવાર લોકસભાની ચૂંટણીઓ યોજાય છે. ભારતની પ્રથમ લોકસભા ચૂંટણી, જેને સામાન્ય ચૂંટણી પણ કહેવાય છે, વર્ષ 1952માં યોજાઈ હતી. ભારતમાં છેલ્લા 72 વર્ષથી લોકસભાની ચૂંટણીઓ થઈ રહી છે. ઘણી સરકારો આવી અને સત્તા બદલી. આ દરમિયાન દેશ પણ બદલાઈ ગયો. હવે 18મી લોકસભાની ચૂંટણી 2024માં યોજાવા જઈ રહી છે.
ઘણા ધર્મો, સંપ્રદાયો, ભાષાઓ અને માન્યતાઓ સાથે વિશ્વની સૌથી મોટી લોકશાહી ભારતમાં પણ લોકશાહી ઢબે ચૂંટણીઓ યોજાય છે. જ્યારે સત્તાઓ બદલાય છે ત્યારે સત્તાઓ અનુસાર દેશનો ચહેરો અને સ્વભાવ પણ બદલાય છે. સ્વાભાવિક છે કે છેલ્લા 72 વર્ષમાં લોકસભાની ચૂંટણીઓ પણ દેશ, સમય અને સંજોગોની દૃષ્ટિએ સંપૂર્ણપણે બદલાઈ ગઈ છે. આ પરિવર્તનમાં રાજનીતિની પદ્ધતિ, નેતાઓ, પક્ષો, ચૂંટણીના મુદ્દાઓ, ચૂંટણી પ્રક્રિયા, પ્રચાર, નીતિ-નિયમો, રાજકીય દ્રષ્ટિ, સૂત્રો અને મતદારોની વિચારસરણીમાં પણ બદલાવ આવ્યો છે.
દેશની સૌથી મોટી અને સૌથી જૂની રાજકીય પાર્ટી કોંગ્રેસ, જે આઝાદી માટે લડવા માટે બનાવવામાં આવી હતી, તે હાલમાં તેના અસ્તિત્વ માટે સંઘર્ષ કરતી જોવા મળે છે. તે જ સમયે, શાસક ભાજપ વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વમાં કોર્પોરેટ કંપનીની જેમ કામગીરી કરતી સિસ્ટમ જેવી લાગે છે. આ વખતે ભાજપ આત્મવિશ્વાસથી ભરપૂર છે અને લોકસભા 2024માં 400 સીટોને પાર કરવાનો દાવો કરી રહી છે.
ચાલો જાણીએ કે ભારતમાં વર્ષોથી લોકસભાની ચૂંટણીમાં કેવા કેવા ફેરફારો થયા છે.
સોશિયલ મીડિયા પર ચૂંટણી લડવામાં આવી રહી છેઃ આ દિવસોમાં ચૂંટણીની સૌથી મહત્વની બાબત એ છે કે તેમની પ્રચારની રીતમાં થતા ફેરફારો. એક સમય હતો જ્યારે દરેક શેરી અને વિસ્તારની દિવાલો પર રાજકીય સૂત્રોના ઝંડા, પોસ્ટર, બેનરો અને પ્રિન્ટ દેખાતી હતી. એટલું જ નહીં રાજકીય રેલીઓ, નેતાઓની મત માટેની જાહેરાતો, ઘરે-ઘરે જઈને મત માંગવા, મતદારોના ચરણ સ્પર્શ, આશીર્વાદ લેવા અને નેતાઓની સભાઓનો ઘોંઘાટ સંભળાયો હતો. ચૂંટણી પ્રચાર સામગ્રીનું વિતરણ કરવા માટે દરેક બેઠક પર હજારો લોકોએ કામ કર્યું હતું. ધ્વજ, પોસ્ટરો અને બેનરોથી લઈને લાઉડસ્પીકર અને સ્લોગન મેકર સુધી કામ કરવાનું હતું. પરંતુ બદલાતા સમય સાથે, શેરીઓમાંથી ચૂંટણીનો તમામ ઘોંઘાટ સોશિયલ મીડિયા પર ફેરવાઈ ગયો છે. હવે ચૂંટણી પ્રચાર ફેસબુકથી એક્સ (ટ્વિટર) અને ઇન્સ્ટાગ્રામથી યુટ્યુબ સુધી ફેલાયેલ છે.
રાજકીય ચર્ચાઓનો અંત: રાજકીય પક્ષો તેમના તમામ નિવેદનો, આક્ષેપો અને પ્રતિ-આક્ષેપો અને તેમના પક્ષોની સિદ્ધિઓ અને તેમની સામે ઉમેદવારોની ખામીઓ માત્ર સોશિયલ મીડિયા પર પોસ્ટ, શેર અને કરે છે. હવે ચૂંટણીની તમામ ચર્ચાઓ ચા, સિગારેટના સ્ટોલ અને કોફી હાઉસ સુધી સીમિત રહી ગઈ છે અને સોશિયલ મીડિયા પર આવી ગઈ છે. જે પણ ચર્ચા થવાની હોય તે સોશિયલ મીડિયાના માધ્યમથી ઈન્ટરનેટ પર થઈ રહી છે.
AI અને Deep Fake ની મદદ : 2024 ની લોકસભાની ચૂંટણીમાં હવે આ મામલે એક પગલું આગળ વધીને AI, ડીપ ફેક અને ચેટ GPT જેવી આધુનિક ટેક્નોલોજીની મદદથી લેવામાં આવી રહ્યું છે. એમ કહેવું ખોટું નહીં હોય કે ઉમેદવારની તરફેણમાં અને વિરૂદ્ધની તમામ વિભાવનાઓ સોશિયલ મીડિયા દ્વારા નક્કી કરવામાં આવી રહી છે.
IT CELL નુ કામ વધ્યુ : દેશના લગભગ તમામ રાજકીય પક્ષો પાસે આઈટી સેલ છે. જ્યાં મોટી સંખ્યામાં સોશિયલ મીડિયા એક્સપર્ટ, રિસર્ચર્સ, પોલિટિકલ એનાલિસ્ટ અને ફેક્ટ ચેકર્સ કામ કરી રહ્યા છે.
ચૂંટણીમાં પ્રચાર કંપનીઓની ભૂમિકા: આજે દરેક પક્ષની પોતાની પ્રચાર કંપનીઓ અથવા ચૂંટણી પ્રચાર પ્રબંધકો અને ચૂંટણી વ્યૂહરચનાકારો છે. પીએમ મોદીથી લઈને કોંગ્રેસના રાહુલ ગાંધી સુધી, ભારતીયો અને વિદેશીઓ પ્રચાર સંચાલકોની મદદ લે છે. પ્રશાંત કિશોર ભારતમાં એવું જ એક નામ છે જે ચૂંટણી રણનીતિકાર તરીકે ઉભરી આવ્યા
