ચંદ્રયાન-3 મિશન દ્વારા ભારતને વધુ એક ઐતિહાસિક સફળતા મળી છે. ઈસરોએ 29 ઓગસ્ટના રોજ સમગ્ર વિશ્વને સારા સમાચાર આપ્યા કે ચંદ્રયાન-3ના રોવર પ્રજ્ઞાને ચંદ્ર પર જીવન માટે સૌથી આવશ્યક તત્વ ગણાતા ઓક્સિજનની શોધ કરી છે. રોવરે ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પાસે સલ્ફરની હાજરીની પણ પુષ્ટિ કરી છે. તે જ સમયે, ચંદ્રની સપાટી પર હાઇડ્રોજનની શોધ ચાલુ રહે છે.
દક્ષિણ ધ્રુવ પર સલ્ફરની હાજરીની પુષ્ટિ
રોવર પ્રજ્ઞાને ચંદ્ર પર ઓક્સિજનની સાથે સલ્ફર, એલ્યુમિનિયમ, કેલ્શિયમ, આયર્ન, ક્રોમિયમ, ટાઇટેનિયમ, મેંગેનીઝ અને સિલિકોન પણ શોધી કાઢ્યા છે. પ્રજ્ઞાન રોવર પર માઉન્ટ થયેલ લેસર-ઇન્ડ્યુસ્ડ બ્રેકડાઉન સ્પેક્ટ્રોસ્કોપ (LIBS) ઉપકરણ દ્વારા ઓક્સિજનની શોધ કરવામાં આવી હતી. ISROએ જણાવ્યું હતું કે, "ચંદ્રયાન-3ના પ્રજ્ઞાન રોવર પર લગાવેલા LIBS ઉપકરણ દ્વારા પ્રથમ વખત દક્ષિણ ધ્રુવ પર ચંદ્રની સપાટીની રચનાની તપાસ કરવામાં આવી હતી. આ દરમિયાન દક્ષિણ ધ્રુવ પર સલ્ફર (S) ની હાજરી પણ જોવા મળી હતી. રોવરના સ્પેક્ટ્રોસ્કોપે જણાવ્યું હતું કે, રોવરના સ્પેક્ટ્રોસ્કોપે અપેક્ષા મુજબ એલ્યુમિનિયમ (A), કેલ્શિયમ (C), આયર્ન (Fe), ક્રોમિયમ (Cr), ટાઇટેનિયમ, મેંગેનીઝ, સિલિકોન અને ઓક્સિજન શોધી કાઢ્યા હતા. હાલમાં હાઇડ્રોજનની શોધ ચાલી રહી છે.
શુ છે LIBS, કેવી રીતે કરે છે કામ ?
ઈસરોએ જણાવ્યું LIBS એક એવી વૈજ્ઞાનિક તકનીક છે. જેના દ્વારા એક તીવ્ર લેસર પલ્સ માટે સામગ્રીને ખુલ્લા કરીને તેમની રચનાનું વિશ્લેષણ કરવામાં આવે છે. ઉચ્ચ-ઊર્જા લેસર પલ્સ સામગ્રીની સપાટીના એક ભાગ પર કેન્દ્રિત છે. આ સામગ્રી કોઈપણ ખડક અથવા માટી હોઈ શકે છે. આ દરમિયાન, લેસર પલ્સ ઘણી બધી ગરમી અને પ્લાઝ્મા ઉત્પન્ન કરે છે, જે મટીરીયલની બનાવટ બતાવે છે.
ઓક્સિજન-સલ્ફરની શોધ કેવી રીતે થઈ?
જ્યારે લેસર પલ્સનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે, ત્યારે પ્લાઝ્મા લાઇટ જનરેટ થાય છે, જે ડિટેક્ટર દ્વારા શોધી કાઢવામાં આવે છે. હકીકતમાં જ્યારે દરેક સામગ્રી પ્લાઝ્મા અવસ્થામાં જાય છે ત્યારે એક ખાસ પ્રકારનો પ્રકાશ ઉત્પન્ન થાય છે, જેના આધારે તે સામગ્રીમાં કયા તત્વો છે તે જણાવવામાં આવે છે. આ સમગ્ર પ્રક્રિયા અંતર્ગત ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવની જમીનમાં ઓક્સિજન, સલ્ફર જેવા તત્વો મળી આવ્યા છે.
