કચ્છની ધરતી તેની સપાટી અને ભૂગર્ભમાં અનેક રહસ્યો ધરાવે છે. વિજ્ઞાન આ સુધી પહોંચવા આતુર છે. ફેબ્રુઆરીના મધ્યથી ઉજવણી માટે જાણીતા વ્હાઇટ રાન પર નાસા સાથે આ મહિને આંતરરાષ્ટ્રીય સંશોધન શરૂ થવા જઈ રહ્યું છે. આ સંશોધનનો હેતુ મંગળ પર જોવા મળતા હાઈપરસેલિન પાણીમાં જોવા મળતા બેક્ટેરિયા અને સફેદ રણ મીઠામાં રહેલા બેક્ટેરિયા વચ્ચેની સમાનતાની તપાસ કરવાનો છે.
મંગળ ગ્રહની સપાટી પર મળતુ જેરોસાઈટ ખનીજ કચ્છમાં આશાપુરાના સ્થાનક માતાના મઢમાં મળી આવ્યુ છે. જેથી સાબિત થયુ છે કે આ જમીન મંગળ ગ્રહ જેવી જ છે. જેના પગલે હવે દેશની નામાંકિત સંસ્થાઓના વૈજ્ઞાનિકો આ વિષય પર વધુ સંશોધન હાથ ધરશે. વૈજ્ઞાનિકોએ એવો પણ દાવો કર્યો છે કે બેસાલ્ટ ટેરેનમાં પૃથ્વી પર માતાનો મઢ એકમાત્ર એવુ સ્થળ છે જ્યાંથી જેરોસાઈટ મળી આવ્યુ છે.
નાસાના સંશોધકો ડીએનએ ટેસ્ટ-મેચિંગ વગેરેની મદદથી આ રહસ્ય જાણવા અને સમજવા કચ્છ પહોંચી રહ્યા છે. આ કચ્છ યુનિવર્સિટી, એમિટી યુનિવર્સિટી અને નાસાનો સંયુક્ત પ્રોજેક્ટ છે. આ સંશોધન સાથે સંકળાયેલા કચ્છ યુનિવર્સિટીના ભૂસ્તરશાસ્ત્ર વિભાગના વડા ડો.મહેશ ઠક્કરે આ માહિતી આપી હતી. આ ટીમ કચ્છના 'માતા કે મધ્ય'માં મળી આવતા મંગળ પર મળી આવતા ઝેરોસાઈટ ખનીજ પર સંશોધન કરશે.
ડૉ. ઠક્કરે જણાવ્યું કે મંગળ પર મીઠાના સ્ફટિકો મળી આવ્યા છે જે ખારા પાણીમાંથી બને છે. ચોક્કસ બેક્ટેરિયા તેમનામાં ટકી શકે છે. તે જ સમયે, કચ્છના સફેદ રણમાં પણ સમાન મીઠાના સ્ફટિકો જોવા મળે છે.છેલ્લા ઘણા સમયથી રિસર્ચ થતું હતું, એમાં જાણવા મળ્યું છે કે કચ્છમાં પાંચ સાઈટ એવી છે, જે આબેહૂબ મંગળ ગ્રહ સાથે મળતી આવે છે. આ પાંચ સાઈટમાં ધીણોધાર પર્વત, માતાનો મઢ, ધોરડો સફેદ રણ, લુના લેક અને લૈયારી નદીનો સમાવેશ થાય છે.
છ સંસ્થાએ સાથે મળીને કરેલાં રિસર્ચમાં બે વાત સામે આવી છે. એક, કચ્છમાં પાંચ સાઈટ એવી છે જે હૂબહૂ મંગળ ગ્રહની ધરતી સાથે સામ્યતા ધરાવે છે. બીજું, કચ્છની ધરતીનો અભ્યાસ કરીને એ જાણી શકાશે કે મંગળ ગ્રહ પર જીવન શક્ય છે કે નહીં.
પોટેશિયમ અને આયર્ન તત્વના હાઇડ્રોસ સલ્ફેટના ઘટકોમાંથી ઝેરોસાઇટની રચના થાય છે, જેની હાજરી માતાના માર્શ-કચ્છની જમીનમાં જોવા મળે છે. માતા કા મઢ વિશ્વમાં એકમાત્ર એવી જગ્યા છે જ્યાં પૃથ્વી પર બેસાલ્ટ ટેરેન (કાળા પથ્થર)માં જરોસાઇટની હાજરી મળી આવી છે. સેન્ટ લુઈસની વોશિંગ્ટન યુનિવર્સિટીના વૈજ્ઞાનિકોએ કહ્યું છે કે માતાનું ધઢ મંગળનું શ્રેષ્ઠ ખનિજશાસ્ત્ર અનુરૂપ છે.
વર્ષ 2020 માં, મંગળની સપાટી પર મળી આવેલ 'ઝેરોસાઇટ ખનિજ'ની હાજરી કચ્છની આરાધ્ય દેવી આશાપુરા માતાના પવિત્ર મંદિર 'માતા કે મઢ' નજીક સ્થિત એક સ્થળે મળી આવી હતી. હવે જો કચ્છ પ્રદેશના સફેદ રણમાં મંગળની સમાનતા હશે તો કચ્છ પ્લેનેટરી જીઓલોજીના હબ તરીકે ઉભરી આવશે. વિશ્વભરમાંથી સંશોધકો અહીં આવશે અને તેનો લાભ લેશે.
પહેલા એ રિસર્ચ થયું કે કચ્છની ધરતી અને મંગળની ધરતીમાં સામ્યતા છે. પછી પાણીની સંભાવનાઓ પર અભ્યાસ કરવામાં આવ્યો. મંગળ ઉપર પાણી હોઈ શકે છે તો જીવન પણ હોઈ શકે. હવેના તબક્કામાં પ્રકાશની સંભાવના જોવામાં આવશે. પૃથ્વી ઉપર સૂર્ય પ્રકાશ આવે છે અને સૃષ્ટિને નવચેતના મળે છે તો મંગળ ગ્રહ ઉપર પ્રકાશ હશે કે કેમ એનું રિસર્ચ હવે પછી થશે. કચ્છનાં જે પાંચ સ્થળ મંગળ ગ્રહ સાથે મળતાં આવે છે.
