દેશના પૂર્વ વડાપ્રધાન મનમોહન સિંહ નથી રહ્યા (Manmohan Singh Passes Away), તેમણે 92 વર્ષની વયે અંતિમ શ્વાસ લીધા. તેમણે માત્ર પીએમ તરીકે જ નહીં, અગ્રણી અર્થશાસ્ત્રી મનમોહન સિંહે દેશના નાણાં પ્રધાન (Finance Minister)તરીકે પણ સેવા આપી હતી. પોતાના કાર્યકાળ દરમિયાન તેમણે ત્રણ એવા કામ કર્યા જે હંમેશા તેમના નામ પર રહેશે. આ એવા કાર્યો હતા જેણે દેશનો ચહેરો બદલી નાખ્યો. ચાલો તેના વિશે જાણીએ
વિગતવાર.
ખરાબ સમયમાં અર્થવ્યવસ્થા સંભાળી
ભારત આજે વિશ્વની ત્રીજી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા છે અને ટૂંક સમયમાં તે પાંચમી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા બનવાની અપેક્ષા છે. પરંતુ 90ના દાયકામાં સ્થિતિ સાવ વિપરીત હતી, તે સમયે દેશમાં પીવી નરસિમ્હા રાવની સરકાર હતી અને નાણામંત્રી સ્વર્ગસ્થ ડૉ.મનમોહન સિંહ હતા. વૈશ્વિક બજારમાં ભારતની સ્થિતિ નીચા સ્તરે પહોંચી ગઈ હતી. યુએસ ડોલર સામે ભારતીય ચલણ ગગડી ગયું હતું અને વિદેશી મુદ્રા ભંડાર લગભગ ખતમ થઈ ગયો હતો. એક રીતે દેશ નાદારીની આરે પહોંચી ગયો હતો. પરંતુ નાણામંત્રીએ દેશના મૂડને સમજીને કેટલાક નિર્ણયો લીધા જેનાથી ભારતનું ચિત્ર બદલાઈ ગયું.
પ્રથમ કાર્ય- ઉદારીકરણ, 'લાયસન્સ રાજ' નાબૂદ
દિવંગત પૂર્વ વડાપ્રધાન મનમોહન સિંહ 1991 થી 1996 સુધી નાણામંત્રી હતા અને આ દરમિયાન તેમણે ભારે આર્થિક સંકટની સ્થિતિમાં મોટા નિર્ણયો લીધા અને અર્થવ્યવસ્થાને કટોકટીમાંથી બહાર કાઢી. આ કાર્યોમાં પહેલું અને સૌથી મોટું 'લાઈસન્સ રાજ' સમાપ્ત કરવાનું હતું. તેમણે એવી નીતિઓ બનાવી, જેના દ્વારા ભારતમાં વિદેશી રોકાણ માટે દરવાજા ખોલવામાં આવ્યા.
લાઇસન્સી રાજનો અંત લાવવા અને આર્થિક ઉદારીકરણના નવા યુગની શરૂઆત કરવાનો શ્રેય સ્વર્ગસ્થ મનમોહન સિંહને જાય છે. આયાત લાયસન્સની નાબૂદી મોટાભાગના વ્યવસાયો માટે ફાયદાકારક હતી કારણ કે તેમને હવે બહુવિધ લાઇસન્સ મેળવવાની જરૂર નથી. આ સાથે વિદેશી રોકાણની મર્યાદામાં વધારો કરવામાં આવ્યો, જેના કારણે ભારતમાં વિદેશી રોકાણ ઝડપથી આવવા લાગ્યું. ભારતમાં કાર્યરત કંપનીઓને પડકારોનો સામનો કરવો પડ્યો, પરંતુ આજે દેશમાં જે વિદેશી કંપનીઓ મોટો બિઝનેસ કરી રહી છે તેમાં મનમોહન સિંહનું યોગદાન છે. તે સમયે, તેણે કોર્પોરેટ ટેક્સ અને આયાત ડ્યુટીમાં ઘટાડો સહિત અન્ય ઘણા મોટા પગલા લીધા હતા.
બીજું કાર્ય- અમેરિકા સાથે ન્યુક્લિયર ડીલ
પૂર્વ વડાપ્રધાન મનમોહન સિંહના મહત્વના નિર્ણયોમાં આગામી અને મહત્વપૂર્ણ ભારતનો અમેરિકા સાથેનો પરમાણુ કરાર છે. 1974માં રાજસ્થાનના પોખરણમાં દેશના પ્રથમ પરમાણુ પરીક્ષણ બાદ અમેરિકા-ભારત સંબંધોમાં તણાવ હતો. 2004માં જ્યારે મનમોહન સિંહ વડાપ્રધાન બન્યા ત્યારે તેમણે આ ક્ષતિગ્રસ્ત સંબંધોને સુધારવા માટે પગલાં લીધાં. આ સોદા માટે, તેમને યુપીએ ગઠબંધન સરકારના સાથી ડાબેરીઓ તરફથી સખત વિરોધનો સામનો કરવો પડ્યો હતો, પરંતુ તેમણે ભારત-યુએસ નાગરિક પરમાણુ કરારને આગળ વધારવાનો નિર્ણય કર્યો.
આખરે આ ઐતિહાસિક કરાર અમેરિકા સાથે 2008માં થયો હતો. તે સમયે અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ જ્યોર્જ ડબલ્યુ બુશ હતા. ભારત-યુએસ ન્યુક્લિયર ડીલ ભારતમાં ઉર્જા સુરક્ષા અને રાજદ્વારી સંબંધો માટે એક સીમાચિહ્નરૂપ સાબિત થયું. તેના દ્વારા ભારતની પરમાણુ ઉર્જા જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા માટે અમેરિકન સહયોગનો માર્ગ ફરી ખુલ્યો જે દાયકાઓથી બંધ હતી.
ત્રીજું કાર્ય- આધાર દરેક ભારતીયની ઓળખ બની જાય છે
આધાર કાર્ડ મનમોહન સિંહના કાર્યકાળ દરમિયાન અસ્તિત્વમાં આવ્યું હતું અને તે દિવંગત પૂર્વ પીએમની સૌથી મોટી ઉપલબ્ધિઓમાંથી એક બની ગયું હતું. નોંધનીય છે કે આજના સમયમાં આધાર કાર્ડ દરેક ભારતીયની ઓળખ તો બની ગયું છે પરંતુ તમામ નાણાકીય હેતુઓ માટે સૌથી મહત્વપૂર્ણ દસ્તાવેજ પણ બની ગયું છે.આધાર કાર્ડ યોજના જાન્યુઆરી 2009 માં શરૂ કરવામાં આવી હતી જેથી દેશના રહેવાસીઓને એક વિશિષ્ટ ઓળખ પ્રદાન કરવામાં આવે, જે વિવિધ સેવાઓની ઍક્સેસની સુવિધા આપે.
