એક સમયે કેશવપુર નામના શહેર પર રાજા કૃષ્ણદેવનું શાસન હતું. રાજા ખૂબ જ ધાર્મિક અને દયાળુ હતો. રાજ્યમાં આવનાર દરેક ઋષિ-મુનિની તેઓ દિલથી સેવા કરતા. તેમનો આદેશ હતો કે જો કોઈ સંત રાજ્યમાં આવે તો તેને પહેલા તેની જાણ કરવામાં આવે. રાજાના આદેશ મુજબ, જ્યારે પણ કોઈ સંત અથવા સંતોનું જૂથ રાજ્યમાં આવે, ત્યારે રાજાને સૌથી પહેલા જાણ કરવામાં આવતી.
રાજાની સાથે નગરજનોએ પણ ઋષિમુનિઓની સારી સેવા કરી, જેના કારણે કેશવપુરના લોકો ઋષિઓના આશીર્વાદથી સુખી અને સમૃદ્ધ હતા. સમગ્ર રાજ્યમાં શાંતિ હતી અને દરેક સુખ-દુઃખમાં લોકોએ એકબીજાને સાથ આપ્યો હતો. ખેતીના દિવસોમાં બધા સાથે મળીને ખેતીનું કામ કરતા. આવા ભાઈચારાને કારણે કેશવપુર દિવસેને દિવસે પ્રગતિ કરતું હતું.
કેશવપુર પાસે સુરજપુર હતું. એ પડોશી રાજ્યમાં કંસદેવ નામનો રાજા રાજ કરતો હતો. તે પોતાની પ્રજાને ખૂબ હેરાન કરતો હતો અને નવા કર લાદીને હેરાન કરતો હતો. રાજાએ તેનો બધો સમય નર્તકો વચ્ચે વિતાવ્યો અને દારૂના નશામા રહેતો હતો. રાજાની આ હાલત જોઈને તેના સૈનિકો પણ લોકો પર અત્યાચાર ગુજારતા હતા.
સૂરજપુરમાં ખેતી પણ યોગ્ય રીતે થતી ન હતી, જેના કારણે ત્યાંના લોકો ભૂખમરાથી પીડાતા હતા. પશુઓને ખવડાવવા માટે પૂરતો ચારો પણ ઉપલબ્ધ ન હતો. તેમ છતાં રાજાએ કર વસૂલાત ઓછી ન કરી. રાજાના અત્યાચારથી પીડિત લોકો કેશવપુરમાં આશ્રય લેવાનું વિચારવા લાગ્યા. આ વિચારને ધ્યાનમાં રાખીને સુરજપુરના હજારો રહેવાસીઓ કેશવપુરની સરહદે ઉભા હતા.
સૈનિકોએ રાજા કૃષ્ણદેવને સરહદ પાસે ઉભેલા સૂરજપુરના લોકો વિશે જાણ કરી. રાજાને માહિતી મળતા જ તે તરત જ સરહદ પર પહોંચી ગયો અને સૂરજપુરના લોકોની હાલત જોઈને દુઃખી થઈ ગયો.
રાજા કૃષ્ણદેવે સૂરજપુરના લોકોનું સન્માનપૂર્વક સ્વાગત કર્યું અને તેમને તેમના રાજ્યમાં રહેવાની છૂટ આપી. આ ઉપરાંત તેમના માટે ભોજન અને તેમના પશુઓ માટે ઘાસચારાની પણ વ્યવસ્થા કરવામાં આવી હતી. કૃષ્ણદેવ પોતે ભૂખથી પીડાતા લોકોને ભોજન પીરસતા હતા. ભોજન પહેલાં અને પછી, લોકો મહારાજા માટે જોર જોરથી જયજયકાર કરવા લાગ્યા.
જવાબમાં રાજાએ કહ્યું કે તમારે લોકોને મને ખુશ કરવાની જરૂર નથી. મારી પાસે જે કંઈ છે, તે ઈશ્વરનું છે, તેથી મેં જે કંઈ આપ્યું છે, તે બધા વખાણને પાત્ર છે. આવી સ્થિતિમાં, તમે બધાએ મારી જગ્યાએ ભગવાનની સ્તુતિ કરવી જોઈએ, કારણ કે તે આપણા બધાના પાલનહાર છે.
થોડા દિવસો પછી, સૂરજપુરના બાકીના લોકો પણ કેશવપુર તરફ સ્થળાંતર કરવા લાગ્યા અને ધીમે ધીમે સૂરજપુરના મોટાભાગના લોકો કેશવપુરમાં સ્થાયી થયા. થોડી જ વારમાં આખું સામ્રાજ્ય ખાલી થઈ ગયું અને રાજા કંસદેવ અને તેના થોડાક સૈનિકો શહેરમાં રહેવા લાગ્યા. ભૂખમરાથી પશુ-પંખીઓ મરવા લાગ્યા અને શહેરમાં જ તેમના શબ સડવા લાગ્યા. જેના કારણે સમગ્ર સૂરજપુરમાં રોગચાળો ફેલાઈ ગયો હતો.
રાજ્યમાં છોડવામાં આવેલા લોકો ભૂખ અને બીમારીથી પીડાતા હતા અને તેમાંથી મોટાભાગના લોકો મૃત્યુ પામ્યા હતા. એક દિવસ, રાજા કંસદેવની પુત્રીને કોલેરા થયો, જેના કારણે તે થોડા દિવસોમાં મૃત્યુ પામી. રાજા લાચાર બની ગયો અને તે વારંવાર વિચારવા લાગ્યો કે તેણે પ્રજા પર ઘણો અત્યાચાર કર્યો છે. આ વિચારીને રાજા કંશદેવ ભગવાન પાસે ક્ષમા માંગવા લાગ્યા.
થોડા દિવસો પસાર કર્યા પછી, સાધુઓનું એક જૂથ રાજા કૃષ્ણદેવના રાજ્યમાં પહોંચ્યું, જેના વિશે સૈનિકોએ તરત જ રાજાને જાણ કરી. તેણે રાજાને કહ્યું કે આ સમૂહમાં બે મહિલા સંતો અને એક યુવક છે, જેમાંથી એક યુવક રાજકુમાર જેવો અને બીજી યુવતી રાજકુમારી જેવી દેખાતી હતી.
રાજાએ આ સાંભળતા જ બધું છોડી દીધું અને તરત જ સરહદ પર પહોંચી ગયા અને બધાને સન્માન સાથે મહેલમાં લઈ આવ્યા. રાજાએ તે બધાની સારી રીતે સેવા કરી. થોડા દિવસો પછી, ઋષિઓએ રાજાને તેમના શહેરની મુલાકાત લેવાની અને ત્યાંના લોકોને મળવાની ઇચ્છા વ્યક્ત કરી. ઋષિઓની વાત સાંભળીને રાજા પણ તેમની સાથે ઉઘાડપગું શહેર તરફ પ્રયાણ કર્યું. ઋષિઓએ જોયું કે કેશવપુરનો દરેક નાગરિક ખુશ છે અને જ્યાંથી તેઓ પસાર થાય છે ત્યાં લોકો રાજાનો જયજયકાર કરવા લાગ્યા.
તમામ પ્રજાજનોએ રાજા અને ઋષિઓનું પુષ્પમાળાથી સન્માન કર્યું. પ્રજા દ્વારા રાજા પ્રત્યેનો આટલો આદર જોઈને એક ઋષિએ કહ્યું કે હે રાજા ! તમે ધન્ય છો. અમે તમારા વિશે જે સાંભળ્યું છે તેના કરતાં તમે વધુ છો. હું સંત નથી, પણ તમારા પડોશી રાજ્ય સૂરજપુરનો રાજા છું. મેં મારા લોકોને ખૂબ ત્રાસ આપ્યો છે, જેના કારણે તેઓ તમારા રાજ્યમાં સ્થાયી થયા છે. મારા અત્યાચારને કારણે સમગ્ર રાજ્યમાં ભૂખમરો અને રોગચાળો વધ્યો, જેનો ભોગ મારી એક પુત્રી પણ બની. હવે મેં મારા પાપો ધોવા માટે ભગવાનની પૂજા શરૂ કરી છે.
તેણે વધુમાં કહ્યું કે તેણે તેની પત્ની, પુત્રી અને પુત્રને તે માર્ગ પર ચાલવાનું કહ્યું નથી કે જેના પર તે ચાલી રહ્યો છે. પરંતુ તેઓ કહે છે કે તેઓ મારા પાપોમાં સમાન ભાગીદાર છે, જેના કારણે તેઓ પણ ત્યાગનું જીવન જીવી રહ્યા છે. હવે અમે બધું છોડીને તીર્થયાત્રાએ જવાના હતા, પણ તીર્થયાત્રાએ જતા પહેલા અમે અમારા લોકોની હાલત જોવા માંગતા હતા. હવે હું મારા લોકોને ખુશ જોઈને સંતુષ્ટ છું. હું તમારો આભારી રહીશ કે તમે મારા રાજ્યના લોકો અને તમારા રાજ્યના લોકો વચ્ચે ભેદભાવ કર્યો નથી. હવે આપણે ભગવાનની ભક્તિમાં શાંતિથી જીવન જીવી શકીએ છીએ.
કંસદેવની વાત સાંભળીને રાજાએ તેને ગળે લગાડ્યો અને કહ્યું કે આટલો સારો પરિવાર મેળવીને તું ધન્ય છે. તમારો પરિવાર સુખ અને દુઃખમાં તમારી સાથે છે. મને અફસોસ છે કે તમારા લોકોએ તમને ખરાબ સમયમાં એકલા છોડી દીધા. રાજા કૃષ્ણદેવની વાત સાંભળ્યા પછી કંસદેવ કહે છે કે તેમને તેમની પ્રજા સામે કોઈ પણ પ્રકારની ફરિયાદ નથી. ત્યારે રાજા કૃષ્ણદેવે કંસદેવને કહ્યું કે તમે તમારા પુત્રને મારો જમાઈ અને તમારી પુત્રીને મારી વહુ બનાવો.
રાજા કૃષ્ણદેવની વાત સાંભળીને કંસદેવની આંખમાં આંસુ આવી ગયા અને મોંમાંથી એક પણ શબ્દ ન નીકળ્યો. કોઈક કંસ દેવે કહ્યું કે રાજા કૃષ્ણદેવ, તમે ધન્ય છો. હું તમારો પ્રસ્તાવ સ્વીકારું છું.
