કુલ દેવતાને સામાન્ય રીતે કુલ દેવી અને કુલ દેવતા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. તેમને કુળના રક્ષક માનવામાં આવે છે અને લગ્ન, જન્મ, નામકરણ વગેરે જેવા જીવનના મહત્વપૂર્ણ પ્રસંગો દરમિયાન તેમની પૂજા કરવામાં આવે છે. એવું કહેવાય છે કે કુલ દેવી-દેવતાની પૂજા કરવાથી પરિવારને સુખ, સમૃદ્ધિ અને સુરક્ષાનો આશીર્વાદ મળે છે. સાથે જ દુર્ભાગ્ય પણ દૂર થાય છે. કેટલીક માન્યતાઓ અનુસાર, જો કુલ દેવી-દેવતાની પૂજા ન કરવામાં આવે તો તેઓ ગુસ્સે થઈ જાય છે જેના કારણે જીવનમાં ઘણી સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડે છે. એવું કહેવાય છે કે તેમની પૂજા કરવાથી પૂર્વજોના આશીર્વાદ પણ મળે છે. ચાલો જાણીએ કે કુલ દેવી-દેવતાને કેવી રીતે શોધવી.
તમારી કુળદેવી કે કુળદેવતા કેવી રીતે શોધવી?
- આ વિશે તમારા પરિવારના વડીલોને પૂછો. તમે તમારા માતાપિતા, દાદા-દાદી કે કાકાઓ પાસેથી કુળદેવતા વિશે જાણી શકો છો.
- તમારા પૂર્વજોના સ્થળે જાઓ અને તે મંદિરોની મુલાકાત લો જ્યાં તમારા પરિવારના સભ્યો પૂજા કરતા હતા. ત્યાંના મંદિર કે પૂજારી તમને આ વિશે જણાવી શકે છે.
- તમે કુંડળી અથવા કોઈ જાણકાર પંડિત પાસેથી પણ આ વિશે જાણી શકો છો.
- કેટલાક ગોત્રોમાં ચોક્કસ દેવતાઓ પણ હોય છે, જેમ કે કશ્યપ ગોત્રમાં, ક્યારેક ભગવાન વિષ્ણુ કે દેવી દુર્ગા કુલ દેવતા હોય છે.
- કેટલાક જ્યોતિષીઓ ખાસ ધાર્મિક વિધિઓ દ્વારા કુળદેવતા શોધવાનો દાવો કરે છે.
કૌટુંબિક દેવતાઓની પૂજા ક્યારે કરવામાં આવે છે?
કેટલાક પરિવારો કૌટુંબિક દેવતાઓની પૂજા દરરોજ અથવા અઠવાડિયામાં એક વાર કરે છે.
કેટલાક લોકો અમાવસ્યા, પૂર્ણિમા અથવા કેટલીક ખાસ તિથિઓ પર તેમની પૂજા કરે છે.
લગ્ન પહેલાં અથવા પછી કૌટુંબિક દેવતાઓની પૂજા ફરજિયાત માનવામાં આવે છે.
બાળકના જન્મ સમયે, નામકરણ વિધિ અથવા અન્ય વિધિઓ સમયે પણ કૌટુંબિક દેવતાની પૂજા કરવામાં આવે છે.
ઘણા લોકો ખાસ કરીને નવરાત્રિ દરમિયાન તેમના કૌટુંબિક દેવતાની પૂજા કરે છે.
દિવાળી, હોળી અને દશેરા જેવા મુખ્ય તહેવારો પર પણ કૌટુંબિક દેવતાઓનું સ્મરણ કરવામાં આવે છે.
કેટલાક પરિવારોમાં કૌટુંબિક દેવતાઓ સંબંધિત ખાસ દિવસો અથવા મેળા હોય છે જ્યાં કૌટુંબિક દેવતાઓનું સ્મરણ કરવામાં આવે છે.
પરિવારમાં કોઈ મુશ્કેલી, બીમારી કે મુશ્કેલી હોય તો પણ કૌટુંબિક દેવતાઓનું સ્મરણ ફાયદાકારક છે.
નવું કાર્ય શરૂ કરતી વખતે પણ કૌટુંબિક દેવતાઓનું સ્મરણ કરવામાં આવે છે.
ઘણા પરિવારો વર્ષમાં એકવાર તેમના કુલ દેવી-દેવતાના મંદિરમાં એક ખાસ પૂજા અથવા વિધિ કરે છે, જેને "કુલ પૂજા" કહેવામાં આવે છે. આ પૂજા સામૂહિક રીતે કરવામાં આવે છે.
સરળ શબ્દોમાં કહીએ તો, કુલ દેવી-દેવતાની પૂજાનો સમય પરિવારની પરંપરા પર આધાર રાખે છે. જેમ કે કેટલાક પરિવારો નવરાત્રીના પહેલા દિવસે કુલ દેવીની પૂજા કરે છે, જ્યારે કેટલાક છેલ્લા દિવસે કરે છે.
જો તમે તમારી કુળદેવી-દેવતા શોધી ન શકો તો શું કરવું?
જો તમે કોઈપણ રીતે તમારી કુળદેવી-દેવતા શોધી શક્યા નથી, તો ચિંતા કરવાની કોઈ જરૂર નથી. આવી સ્થિતિમાં, તમારે તમારા પરિવારના અન્ય સભ્યો સાથે મળીને સામાન્ય પૂજા શરૂ કરવી જોઈએ અને ધીમે ધીમે પરંપરાઓ બનાવવી જોઈએ. કેટલાક વિદ્વાનોના મતે, જો તમે તમારી કુળદેવી-દેવતાને જાણતા નથી, તો તમે ગણેશજી, ભગવાન શિવ, દુર્ગા માતા અને ભગવાન વિષ્ણુને તમારા કુળદેવતા તરીકે પૂજા કરી શકો છો.
કુળદેવી અથવા કુળદેવતાની પૂજા કરવાથી શું થાય છે?
એવું માનવામાં આવે છે કે કુળદેવી અને કુળદેવતાની પૂજા કરવાથી પરિવારમાં કોઈ મોટું સંકટ આવતું નથી. ઉપરાંત, પરિવારમાં હંમેશા સુખ અને સમૃદ્ધિ રહે છે. તેમની પૂજા કર્યા વિના કોઈપણ શુભ કાર્ય શરૂ થતું નથી.
