Database story- ગૃહ મંત્રાલય (MHA) એ રાજ્યસભાને માહિતી આપી હતી કે છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં ગુજરાતમાં સૌથી વધુ 80 કસ્ટોડિયલ મૃત્યુ થયા છે. તે પછી મહારાષ્ટ્ર (76), ઉત્તર પ્રદેશ (41), તમિલનાડુ (40) અને બિહાર (38) છે.
કેન્દ્રીય ગૃહ રાજ્ય મંત્રી નિત્યાનંદ રાયે રાજ્યસભામાં જણાવ્યું હતું કે 2017-2018 દરમિયાન પોલીસ કસ્ટડીમાં મૃત્યુના કુલ 146 કેસ નોંધાયા હતા, 2018-2019માં 136, 2019-2021માં 112, 2020-2021માં 100 અને 02021-1020 દેશભરના તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો સહિત, 175 નોંધાયા હતા.
"ગુજરાતમાં 2017-18માં પોલીસ કસ્ટડીમાં 14 મૃત્યુ, 2018-19માં 13 મૃત્યુ, 2019-20માં 12 મૃત્યુ, 2020-21માં 17 મૃત્યુ અને 2021-22માં 24 મૃત્યુ થયાં," તેમણે જણાવ્યું હતું.
કેન્દ્રીય મંત્રીના જણાવ્યા અનુસાર, નવ કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં દિલ્હીમાં સૌથી વધુ કસ્ટોડિયલ મૃત્યુ થયા હતા, જેમાં છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં 29 હતા. જમ્મુ-કાશ્મીર ચોથા ક્રમે આવે છે.
મંત્રીએ કહ્યું કે રાષ્ટ્રીય માનવ અધિકાર આયોગ (NHRC) દ્વારા આપવામાં આવેલી માહિતી અનુસાર, પોલીસ કસ્ટડીમાં મૃત્યુની ઘટનાઓમાં, પંચે 201 કેસમાં 5,80,74,998 રૂપિયાની નાણાકીય રાહત અને એક કેસમાં અનુશાસનાત્મક કાર્યવાહીની ભલામણ કરી છે.
“ભારતના બંધારણની સાતમી અનુસૂચિ મુજબ પોલીસ અને જાહેર વ્યવસ્થા એ રાજ્યનો વિષય છે. માનવ અધિકારોનું રક્ષણ સુનિશ્ચિત કરવું એ મુખ્યત્વે સંબંધિત રાજ્ય સરકારની જવાબદારી છે. તેમ છતાં, કેન્દ્ર સરકાર સલાહ આપે છે અને માનવ અધિકાર સંરક્ષણ અધિનિયમ (PHR), 1993 ને પણ લાગુ કરે છે. જે જાહેર સેવકો દ્વારા કથિત માનવાધિકાર ઉલ્લંઘનની તપાસ કરવા માટે NHRC અને રાજ્ય માનવ અધિકાર આયોગની સ્થાપના કરવાનું સૂચન કરે છે," કેન્દ્રીય ગૃહ રાજ્ય મંત્રીએ જણાવ્યું હતું.
“જ્યારે એનએચઆરસી દ્વારા કથિત માનવાધિકાર ઉલ્લંઘનની ફરિયાદો પ્રાપ્ત થાય છે, ત્યારે માનવ અધિકાર સંરક્ષણ અધિનિયમ, 1993 હેઠળ નિર્ધારિત જોગવાઈઓ અનુસાર કમિશન દ્વારા કાર્યવાહી કરવામાં આવે છે. NHRC દ્વારા સમયાંતરે કાર્યશાળાઓ/સેમિનારોનું પણ આયોજન કરવામાં આવે છે જેથી સનદી કર્મચારીઓને માનવ અધિકારો અને ખાસ કરીને કસ્ટડીમાં રહેલા વ્યક્તિઓના અધિકારોના રક્ષણ માટે વધુ સારી સમજણ મળે.
