World Population Day 2025: હવે વસ્તી વિસ્ફોટ નહીં પણ ઘટતી વસ્તી રાતોની ઊંઘ હરામ કરી રહી છે. વિશ્વના મોટાભાગના દેશોમાં ઘટતા જન્મ દરે તણાવ વધાર્યો છે. વિશ્વના ઘણા દેશો તેમના નાગરિકોને જન્મ દર વધારવા માટે લાલચ આપી રહ્યા છે, પરંતુ તેની કોઈ ખાસ અસર દેખાઈ રહી નથી. વિશ્વ વસ્તી દિવસ નિમિત્તે, જાણો ચીન, રશિયા, જર્મની અને જાપાન જેવા ઘણા દેશો વસ્તી વધારવા માટે કેમ તૈયાર છે. ઘટતા વસ્તીના આંકડા તે દેશોની સરકારોને કેમ ડરાવી રહ્યા છે?
દુનિયાના ઘણા મોટા દેશો ઘટતી વસ્તીથી પરેશાન છે. ચીન, જાપાન, દક્ષિણ કોરિયા, રશિયા, જર્મની સહિત ઘણા દેશો ઘટતી વસ્તી સામે ઝઝૂમી રહ્યા છે. તેમને વધારવાના તમામ પ્રયાસો પણ અપૂરતા સાબિત થઈ રહ્યા છે. વિશ્વ વસ્તી દિવસની શરૂઆત 1990 માં વધતી વસ્તીના જોખમો વિશે જણાવવા માટે કરવામાં આવી હતી, પરંતુ હવે મોટાભાગના દેશોમાં પરિસ્થિતિ વિપરીત છે. દેશો વસ્તી વધારવાના સંઘર્ષમાં મુશ્કેલીમાં છે.
વસ્તી વધારવા માટે નાગરિકોને પૈસાની લાલચ આપવામાં આવી રહી છે. સરકારી યોજનાઓમાં ભાગીદારી વધારવામાં આવી રહી છે. સરકાર તેમને વસ્તી વધારવા માટે પ્રોત્સાહિત કરી રહી છે. કર મુક્તિ આપવામાં આવી રહી છે. સ્થળાંતર કરનારાઓને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવી રહ્યું છે.
હવે પ્રશ્ન એ ઊભો થાય છે કે ચીન, રશિયા, જર્મની અને જાપાન જેવા ઘણા દેશો વસ્તી વધારવા માટે કેમ તૈયાર છે? ઘટતા વસ્તીના આંકડા તે દેશોની સરકારોને કેમ ડરાવે છે? વર્લ્ડ પોપ્યુલેશન દિવસ નિમિત્તે જાણો આ પ્રશ્નોના જવાબ.
પહેલા સમજો કે વસ્તી કેમ ઘટી રહી છે?
વસ્તી ઘટવાનું કોઈ એક કારણ નથી. મોંઘી લાઈફસ્ટાઈલ અપનાવવાની ઇચ્છા, વધતી જતી મોંઘવારી, બાળકોના ખર્ચાઓને સંભાળવા માટે મહિલાઓનો કરિયર તરફનો ઝુકાવ, નોકરી પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરતી વખતે લગ્નમાં વિલંબ આવવાના કારણો છે. આ ઉપરાંત, ઓછા બાળકો પેદા કરીને બાળકોને સારું શિક્ષણ આપવાના પ્રયાસ, કામનું દબાણ અને બગડતી લાઈફસ્ટાઈલએ વસ્તી ઘટાડી છે.
એટલું જ નહીં, ઘણા દેશોમાં એક કે વધુમાં વધુ બે બાળકોની નીતિ અને યુવાનોનું વિદેશમાં સ્થળાંતર પણ આનું કારણ બન્યું. ચીન જેવા દેશમાં, એક દાયકાથી એક બાળક નીતિએ પણ વસ્તીમાં ઘટાડો કર્યો છે. જાપાનમાં બાળકોના જન્મ દરમાં ભારે ઘટાડો અને વૃદ્ધોની વસ્તીમાં વધારો થવાને કારણે, તેને વૃદ્ધોનો દેશ કહેવામાં આવ્યો છે. ચીન અને જાપાન ઉપરાંત, આવી પરિસ્થિતિઓ દક્ષિણ કોરિયા, ઇટાલી, જર્મની, રશિયા, સ્પેન, પોર્ટુગલ અને હંગેરીમાં પણ છે. આજે, ચીન અને રશિયા જેવા દેશો સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતા દેશોમાં શામેલ હોઈ શકે છે, પરંતુ આ દેશો ઘટતા જન્મ દરના જોખમોથી સારી રીતે વાકેફ છે.
5 મોટા કારણો જેના કારણે વસ્તી ઘટવાથી ચિંતિત છે દેશ ?
વૃદ્ધ વસ્તીનો બોજ: જ્યારે કોઈ દેશમાં જન્મ દર ઘટે છે, ત્યારે વૃદ્ધ લોકોની વસ્તી વધવા લાગે છે. પરિણામે, તેમના પેન્શન, આરોગ્ય સેવાઓ અને સંભાળ માટે સરકાર પર બોજ વધે છે. આનાથી દેશ પર આર્થિક બોજ વધે છે. જાપાનમાં, તેમની સંભાળ માટે રોબોટ્સ પણ તૈનાત કરવામાં આવી રહ્યા છે.
કામ કરતા લોકોની અછત: વધુ યુવાનો એટલે વધુ કામ કરતા લોકો. જન્મ દર ઘટવાને કારણે, આવા યુવાનોની સંખ્યા ઘટે છે. પરિણામે, દેશમાં કામ કરતા લોકોની અછત છે. દેશની ઉત્પાદકતા ઘટે છે. કંપનીઓને કામદારો મળતા નથી. પરિણામે, અર્થતંત્ર પર સીધી અસર પડે છે.
ટેક્સ ઓછો હશે તો સરકારની આવક પણ ઓછી: ઘટતી વસ્તી કોઈ કારણ વગર દેશોને પરેશાન કરતી નથી. જ્યારે વસ્તી, ખાસ કરીને યુવાનોની, ઘટે છે, ત્યારે તે દેશમાં કોઈ પણ વસ્તુની માંગ ઘટે છે. એટલે કે, વ્યવસાય પર સીધી અસર પડે છે. કરદાતાઓની સંખ્યા ઘટે છે. પરિણામે, સરકારની આવક પણ ઘટે છે.
ખર્ચમાં વધારો: જો આપણે વસ્તીમાં ઘટાડો અનુભવીએ છીએ, તો આપણે અન્ય દેશોના કામદારોને બોલાવવા પડી શકે છે. તેમને મળતી આવક તે દેશમાં ખર્ચાતી નથી પરંતુ તેમના દેશમાં જાય છે. સરકારની આવક ઘટે છે અને દેશ પર ખર્ચ વધે છે. આનાથી અર્થતંત્રની ગતિ ધીમી પડે છે.
વસ્તીમાં અસંતુલન: હવે મોટાભાગના દેશોમાં મહિલાઓ બાળકોને જન્મ આપવા કરતાં તેમના કારકિર્દી પર વધુ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહી છે. વસ્તીમાં અસંતુલન પણ દેશને પરેશાન કરી રહ્યું છે.
વિશ્વ વસ્તી દિવસની શરૂઆત કેવી રીતે થઈ?
11 જુલાઈ 1987 ના રોજ, વિશ્વની વસ્તી 5 અબજ સુધી પહોંચી ગઈ. આ એક ગંભીર મુદ્દો બની ગયો હતો. વસ્તીમાં વધારો વિકાસને કેવી રીતે અસર કરશે અને તેનાથી પર્યાવરણ પર કેવી અસર પડશે. આવા તમામ મુદ્દાઓ વિશે લોકોને જાગૃત કરવા માટે, યુનાઇટેડ નેશનલ ડેવલપમેન્ટ પ્રોગ્રામ (UNDP) એ 1989 થી માં વિશ્વ વસ્તી દિવસ ઉજવવાનું નક્કી કર્યું. આગામી વર્ષથી એટલે કે 1990 થી, વિશ્વના 90 દેશોએ 11 જુલાઈના રોજ વિશ્વ વસ્તી દિવસ ઉજવ્યો અને આ ક્રમ ચાલુ રહ્યો.
વર્લ્ડ પોપ્યુલેશન પ્રોસ્પેક્ટ્સ 2019 માં કહેવામાં આવ્યું હતું કે ચીન સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતો દેશ છે અને 2027 માં, ભારત વસ્તીની દ્રષ્ટિએ ચીનને પાછળ છોડી દેશે. પરંતુ ભારત 2027 પહેલા ચીનને પાછળ છોડીને સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતો દેશ બન્યો.
