આચાર્ય ચાણક્યએ ચાણક્ય નીતિમાં સંબંધો, સમાજ, પૈસા, મિત્રતા, શિક્ષણ વગેરે વિશે તે બધા વિષયો પર વાત કરી છે, જે વ્યક્તિના જીવન સાથે સંબંધિત છે. આચાર્યએ કેટલીક એવી ખાસ પરિસ્થિતિઓનું પણ વર્ણન કર્યું છે જેમાં તમારા સંબંધીઓ પણ તમારા દુશ્મન બની જાય છે.
ચાણક્ય નીતિમાં આચાર્ય ચાણક્યએ એક શ્લોક દ્વારા તમારા પ્રિયજનો જેવા કે માતા, પુત્ર, પત્ની, પિતા વગેરેને તમારા શત્રુ તરીકે અમુક વિશેષ સંજોગોમાં કહ્યા છે. આચાર્ય તેમના શ્લોકમાં કહે છે કે 'દેવાદાર પિતા શત્રુર્માતા ચ વ્યભિચારી, ભાર્યા રૂપવતી શત્રુ: પુત્ર: શત્રુરપંડિત:' નીચે વિગતવાર આ શ્લોકનો અર્થ જાણો.
આ શ્લોક દ્વારા સૌ પ્રથમ પિતાનો ઉલ્લેખ કરતા આચાર્ય કહે છે કે જે પિતા ક્યારેય ઉધાર લઈને પરત નથી કરતા અને બળજબરીથી તેનો બોજ પોતાના પુત્ર પર નાખતા હોય છે તેવા પુત્રનું જીવન હંમેશા દુઃખદાયક હોય છે. આવા પિતા પુત્ર માટે દુશ્મનથી ઓછા નથી.
કહેવાય છે કે માતા પોતાના બાળકો વચ્ચે ક્યારેય ભેદભાવ કરતી નથી. પરંતુ જે માતા પોતાના બાળકોમાં ભેદભાવ રાખે છે તે પણ તેના બાળકો માટે દુશ્મન સમાન છે. આ સિવાય જે માતા પોતાના પતિ સિવાય અન્ય કોઈ સાથે સંબંધ રાખે છે તે પણ તેના પુત્ર માટે દુશ્મન સમાન હોય છે. એમાં માનવું મૂર્ખાઈ છે.
જો તમારી પત્ની ખૂબ જ સુંદર છે અને પતિ તેની સામે કંઈ નથી, તો આવી સ્થિતિમાં પત્નીની સુંદરતા ઘણી વખત સમસ્યારૂપ બની જાય છે. આવા પતિ તેનું રક્ષણ કરવામાં અસમર્થ હોય છે. આ રીતે તે સુંદર પત્ની પણ તેની દુશ્મન બની જાય છે.
જે બાળક મૂર્ખ છે, મંદબુદ્ધિ છે, તે ક્યારેય વિકાસ કરી શકતો નથી. આવા બાળક માતાપિતા માટે એક બોજ છે, જે તેઓ જીવનભર બળજબરીથી વહન કરે છે. આવા બાળક તેમના જીવન માટે અભિશાપ છે. તે તેમના માટે દુશ્મનથી ઓછો નથી.
