Manoj Kumar (Bharat Kumar) passes away - મનોજ કુમાર તેમની દેશભક્તિપૂર્ણ ફિલ્મો માટે જાણીતા છે. દેશના દરેક બાળક તેમને "મેરે દેશ કી ધરતી સોના ઉગલે" અને "ભારત કી બાત સુનાતા હૂં" જેવા ગીતો માટે ઓળખે છે. આ દેશભક્તિના ગીતોને કારણે, મનોજ કુમારે ખુદ માટે ભારત કુમારનું બિરુદ મેળવ્યું અને બોલીવુડમાં ફિલ્મોની એક નવી શૈલી, દેશભક્તિ સિનેમા શરૂ કરી, જેમાં રાષ્ટ્રવાદ અને સામાજિક મુદ્દાઓનો સમાવેશ થતો હતો.
મનોજ કુમારનો જન્મ 24 જુલાઈ 1937 ના રોજ ભારતની સ્વતંત્રતા પહેલા પાકિસ્તાનના ઉત્તર-પશ્ચિમ સરહદી પ્રાંતના લાહોરના એબોટાબાદમાં હરિકિશન ગિરી ગોસ્વામી તરીકે થયો હતો. ભાગલા પછી, તેઓ તેમના પરિવાર સાથે દિલ્હીના એક શરણાર્થી કેમ્પમાં મોટા થયા.
ફિલ્મો અને અભિનેતાઓના પ્રશંસક મનોજ કુમાર 1956 માં મુંબઈ આવ્યા હતા. તેમની પહેલી ફિલ્મ ફેશન 1957 માં રિલીઝ થઈ હતી, જેમાં તેમણે 90 વર્ષના ભિખારીની ભૂમિકા ભજવી હતી. આ પછી, તેણે ઘણી ભુલાઈ ગયેલી ફિલ્મો કરી, જેમાં મનોજને 1962માં વિજય ભટ્ટની હરિયાલી ઔર રાસ્તા સાથે સફળતા મળી. વો કૌન થી, ગુમનામ, દો બટન અને હિમાલય કી ગોડ મેં તેની ઘણી હિટ ફિલ્મોમાં સામેલ હતી, પરંતુ મનોજે અમર શહીદ (1965)માં ભગત સિંહ તરીકેનો તેમનો સૌથી યાદગાર અભિનય આપ્યો.
મનોજ કુમાર "શહીદ" (1965), "ઉપકાર" (1967), "પૂરબ ઔર પશ્ચિમ" (1970), અને "રોટી કપડા ઔર મકાન" (1974) સહિત દેશભક્તિના વિષયો સાથે અભિનય અને દિગ્દર્શન માટે જાણીતા છે. મનોજ કુમારને ભારતીય સિનેમામાં તેમના યોગદાન બદલ 1992માં પદ્મશ્રી અને 2015માં દાદાસાહેબ ફાળકે પુરસ્કારથી નવાજવામાં આવ્યા હતા. તેમની દેશભક્તિની ફિલ્મો ઉપરાંત, મનોજ કુમારે "હરિયાલી ઔર રાસ્તા", "વો કૌન થી", "હિમાલય કી ગોડ મે", "દો બદન", "પત્થર કે સનમ", "નીલ કમલ" અને "ક્રાંતિ" જેવી અન્ય ફિલ્મોમાં પણ અભિનય અને દિગ્દર્શન કર્યું હતું.
દિગ્દર્શક તરીકે મનોજ કુમારની પ્રથમ ફિલ્મ ઉપકાર હતી, જેમાં "મેરે દેશ કી ધરતી" ગીત હતું. રસપ્રદ વાત એ છે કે મનોજ કુમારે આ ફિલ્મ ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીની વિનંતી અને 'જય જવાન જય કિસાન' ના તેમના આહ્વાન પર બનાવી હતી. ઉપકાર 1965ના ભારત-પાકિસ્તાન યુદ્ધની પૃષ્ઠભૂમિ પર આધારિત છે, અને તે ગ્રામીણ જીવન અને ભારતમાં ખેડૂતો અને સૈનિકોના યોગદાન પર આધારિત ફિલ્મ છે. ઉપકારને ખૂબ પ્રશંસા મળી અને તેણે શ્રેષ્ઠ ફિલ્મ, શ્રેષ્ઠ દિગ્દર્શક, શ્રેષ્ઠ વાર્તા, શ્રેષ્ઠ સંવાદ અને શ્રેષ્ઠ ગીતકાર માટે ફિલ્મફેર પુરસ્કારો જીત્યા. તેમણે એક ઇન્ટરવ્યુમાં કહ્યું હતું કે, "મારો ક્યારેય દિગ્દર્શક બનવાનો ઇરાદો નહોતો. શહીદ દરમિયાન જ્યારે મારે અનધિકૃત રીતે ફિલ્મ દિગ્દર્શન કરવી પડી ત્યારે હું દિગ્દર્શક બન્યો. પછી લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીએ જય જવાન જય કિસાનનો નારો લગાવ્યો. આ રીતે મેં ફિલ્મ ઉપકાર બનાવી." જ્યારે મનોજ કુમારે કહ્યું- દેશભક્તિ મારા લોહીમાં છે. મનોજ કુમારે ફક્ત દેશભક્તિની ફિલ્મો બનાવવા માટે જ બનાવી ન હતી, પરંતુ તેમણે દેશભક્તિનો અનુભવ કર્યો. ફિલ્મ બનાવવા માટે તેમણે પોતાની જમીન અને મિલકત પણ વેચી દીધી. એક મુલાકાતમાં તેમણે કહ્યું હતું કે, 'દેશભક્તિ મારા લોહીમાં છે. મને મારા પિતા પાસેથી દેશભક્તિ અને સાહિત્ય પ્રત્યે પ્રેમની ભાવના અને મારી માતા કૃષ્ણા કુમારી ગોસ્વામી પાસેથી યોગ્ય ધાર્મિક અને નૈતિક મૂલ્યો વારસામાં મળ્યા છે.
