Nirjala Ekadashi Vrat Katha: એકાદશી તિથિ ભગવાન વિષ્ણુને ખૂબ પ્રિય છે. વર્ષમાં કુલ 24 એકાદશી હોય છે, પરંતુ જ્યારે પુરુષોત્તમ મહિનો આવે છે, ત્યારે તેમની સંખ્યા 26 થઈ જાય છે. દરેક એકાદશીની એક અલગ કથા અને મહત્વ હોય છે, પરંતુ નિર્જળા એકાદશીને શ્રેષ્ઠ માનવામાં આવે છે. આ દિવસે કથા વાંચવાથી અને વ્રત કરવાથી બધા પાપોનો નાશ થાય છે અને ભગવાન વિષ્ણુ ખૂબ પ્રસન્ન થાય છે.
નિર્જળા એકાદશી શુભ મુહુર્ત
હિન્દુ પંચાંગ અનુસાર, એકાદશી તિથીની શરૂઆત 6 જૂને મધ્યરાત્રે 2.15 પર થશે અને 7 જૂન સવારે 4.47 એ સમાપન થશે. ઉદયાતીથી અનુસાર, 6 જૂને જ નિર્જળા એકાદશી ઉજવવામાં આવશે.
પારણનો સમય
નિર્જળા એકાદશી પર પારણનો સમય 7 જૂને બપોરે 1.44 થી લઈને સાંજે 4.31 સુધીનો રહેશે.
નિર્જળા એકાદશી વ્રત કથા
ધાર્મિક માન્યતા અનુસાર, એક વાર શૌનક અને અન્ય ઋષિઓએ જ્યેષ્ઠ શુક્લ એકાદશીની વાર્તા જાણવાની ઇચ્છા વ્યક્ત કરી. પછી સુતજીએ કહ્યું કે એક વાર ભીમસેને મહર્ષિ વ્યાસને કહ્યું, હે દાદા! મારા પરિવારના બધા સભ્યો એકાદશી પર ઉપવાસ કરે છે, પણ હું ખોરાક વિના રહી શકતો નથી. મારું પેટ અગ્નિ જેવું છે, જે ફક્ત વધુ ખાવાથી શાંત થાય છે. કૃપા કરીને મને કોઈ એવો ઉપાય જણાવો જેનાથી હું ઉપવાસનું પુણ્ય મેળવી શકું અને ભૂખ્યો પણ ન રહી શકું. મહર્ષિ વ્યાસે કહ્યું - હે ભીમસેન! જો તમે આખા વર્ષમાં ફક્ત એક જ ઉપવાસ કરવા માંગતા હો, તો જ્યેષ્ઠ શુક્લ પક્ષની એકાદશી પર પાણી વિના ઉપવાસ કરો. આ દિવસે પાણી ન પીવું જોઈએ. ફક્ત આચમન માટે 6 માશા (લગભગ 24 મિલી) થી વધુ પાણી ન લો, નહીં તો ઉપવાસ તૂટી જાય છે. સૂર્યોદયથી સૂર્યાસ્ત સુધી પાણી વિના ઉપવાસ કરવાથી આખા વર્ષ દરમિયાન બધી એકાદશીઓનું ફળ મળે છે.
ભીમસેને હિંમતભેર આ વ્રત પાળ્યું. ઉપવાસના પ્રભાવથી તે બેભાન થઈ ગયો. પછી તેને ગંગાજળ, તુલસી ચરણામૃત અને પ્રસાદ આપીને તેને ભાનમાં લાવવામાં આવ્યો. ત્યારથી આ વ્રત ભીમસેની એકાદશી અથવા પાંડવ એકાદશી તરીકે પ્રખ્યાત થયું.
નિર્જલા એકાદશી વ્રતનું મહત્વ
એકાદશી પોતે વિષ્ણુપ્રિયા છે, તેથી આ દિવસે નિર્જલા વ્રત, જપ, દાન અને પુણ્ય કાર્યો કરવાથી જીવ શ્રી હરિનું સાનિધ્ય પ્રાપ્ત કરે છે અને જીવન અને મૃત્યુના બંધનમાંથી મુક્ત થઈને મોક્ષ મેળવે છે. નિર્જલા એકાદશીના આ મહાન વ્રતને 'દેવવ્રત' પણ કહેવામાં આવે છે કારણ કે બધા દેવતાઓ, દાનવો, સર્પો, યક્ષ, ગંધર્વ, કિન્નર, નવગ્રહો વગેરે પોતાના રક્ષણ માટે અને જગતના સ્વામી શ્રી હરિના આશીર્વાદ મેળવવા માટે એકાદશી વ્રત રાખે છે. પૌરાણિક માન્યતા અનુસાર, એકાદશીમાં બ્રહ્મહત્ય સહિત તમામ પાપોનું શમન કરવાની શક્તિ છે. આ દિવસે, મન, કર્મ, વાણી દ્વારા કોઈપણ પ્રકારના પાપ કરવાથી બચવાનો પ્રયાસ કરવો જોઈએ અને તામસિક ખોરાક લેવાથી પણ દૂર રહેવું જોઈએ.
