Hindu Wedding Rituals: હિન્દુ લગ્નને ફક્ત બે લોકો વચ્ચે જ નહીં, પરંતુ બે પરિવારોનું પવિત્ર મિલન માનવામાં આવે છે. આ વિધિનો સૌથી મહત્વપૂર્ણ ભાગ "હવન" છે, જેની આસપાસ કન્યા અને વરરાજા સાત ફેરા લે છે. હિન્દુ ધર્મમાં, દિવસ દરમિયાન હવન કરવાનું બતાવ્યું છે, કારણ કે રાત્રે હવન પ્રતિબંધિત માનવામાં આવે છે. શાસ્ત્રોમાં દિવસ દરમિયાન, સૂર્યોદય પછી અને સૂર્યાસ્ત પહેલાં હવન કરવાનું કહેવામાં આવ્યું છે. છતાં, વિરોધાભાસી રીતે, મોટાભાગના લગ્ન રાત્રે થાય છે. શા માટે?
શાસ્ત્રોમાં 'રાત્રિ હવન' કરવાની મનાઈ કેમ છે?
ધાર્મિક ગ્રંથોમાં રાત્રિને અંધકાર અને નકારાત્મક ઉર્જાના સમય માનવામાં આવે છે. આ સમયગાળા દરમિયાન તંત્ર-મંત્ર અને આસુરી પ્રથાઓ પણ થાય છે. આ સમય દરમિયાન, દુષ્ટ શક્તિઓ ખૂબ શક્તિશાળી બની જાય છે. તેથી, સૂર્યની સકારાત્મક ઉર્જાનો લાભ મેળવવા માટે દિવસના પ્રકાશમાં યજ્ઞ અને હવન વિધિ જેવા શુભ કાર્યો કરવા શ્રેષ્ઠ માનવામાં આવે છે. શાસ્ત્રોમાં જણાવાયું છે કે રાત્રિ એ તાંત્રિકો અને અઘોરીઓ માટે તેમના દેવતાઓને પ્રસન્ન કરવાનો સમય છે. જો કે, ગૃહસ્થો માટે, ભગવાન સંબંધિત શુભ કાર્યો દિવસ દરમિયાન કરવા સૂચવવામાં આવ્યા છે.
બ્રહ્મ મુહૂર્તનું મહત્વ
ધાર્મિક વિદ્વાનોના મતે, નવી પેઢી માટે આ હકીકત સમજવી થોડી મુશ્કેલ હોઈ શકે છે, પરંતુ શાસ્ત્રોમાં બ્રહ્મ મુહૂર્તને આધ્યાત્મિક અને શુભ ઉર્જાથી ભરપૂર ગણાવવામાં આવ્યું છે. આ જ કારણ છે કે, પ્રાચીન સમયમાં, લગ્ન અને અન્ય સંસ્કારો વહેલી સવારે અથવા સૂર્યાસ્ત સમયે કરવામાં આવતા હતા.
જ્યોતિષીય કારણ: ધ્રુવ તારો અને ચંદ્ર સાક્ષી
રાત્રિ લગ્ન અંગેની બીજી માન્યતા એ છે કે ધ્રુવ નક્ષત્ર અને ચંદ્રને સાક્ષી તરીકે રાખીને લગ્ન કરવા શુભ માનવામાં આવે છે. સાત ફેરા દરમિયાન, નવદંપતીને સપ્તર્ષિ નક્ષત્ર અને ધ્રુવ નક્ષત્ર બતાવવામાં આવે છે. ધ્રુવ નક્ષત્ર સ્થિરતાનું પ્રતીક છે, તેથી યુગલને તેનો દૃષ્ટિકોણ બતાવવામાં આવે છે. તે ફક્ત રાત્રે જ દેખાય છે, તેથી રાત્રિ માટે શુભ સમય પસંદ કરવામાં આવ્યો હતો જેથી તેને લગ્નનો સીધો સાક્ષી બનાવી શકાય. દરમિયાન, રાત્રે ચંદ્ર અને શુક્રની હાજરી પ્રેમ અને સૌમ્યતા દર્શાવે છે.
મોગલ કાળ દરમિયાન રાત્રિ લગ્નની પરંપરા શરૂ થઈ હતી.
રાત્રિ લગ્નની પરંપરા પાછળ એક મહત્વપૂર્ણ ઐતિહાસિક કારણ માનવામાં આવે છે. ઇતિહાસકારોના મતે, મુગલ કાળ દરમિયાન, દિવસે લગ્ન કરવા અસુરક્ષિત બની ગયા. આક્રમણકારોના ડરથી, હિન્દુ પરિવારોએ અંધારામાં શાંતિથી લગ્ન વિધિઓ કરવાનું શરૂ કર્યું. આ એક સામાજિક સુરક્ષા માપદંડ હતો, જે ધીમે ધીમે પરંપરા બની ગયો.
ઉત્તર અને દક્ષિણ ભારતમાં પરંપરાઓ વચ્ચે તફાવત
દક્ષિણ ભારતના રાજ્યો કેરળ, તમિલનાડુ, આંધ્રપ્રદેશ અને કર્ણાટકમાં, દિવસના લગ્ન હજુ પણ શુભ માનવામાં આવે છે. ઉત્તર ભારતમાં, રાત્રિ લગ્ન એક સામાજિક પરંપરા બની ગયા છે. સમય જતાં, આ રિવાજ લોકોના જીવનમાં મૂળ બની ગયો છે.
સમય બદલાય છે, પરંતુ પરંપરા ચાલુ રહે છે
રાત્રે હવન કરવાની વિધિનો અભાવ હોવા છતાં, રાત્રે લગ્ન જેવા શુભ સમારોહ કરવાની પ્રથા એક દુર્લભ ઉદાહરણ છે. હિન્દુ ધર્મમાં રાત્રિ લગ્ન દર્શાવે છે કે સામાજિક પરિસ્થિતિઓએ ધાર્મિક પ્રથાઓને કેવી રીતે બદલી નાખી છે. આજે, જ્યોતિષ અને ધર્મ બંને માને છે કે સુખી લગ્ન જીવન સુનિશ્ચિત કરવા માટે સૌથી મહત્વપૂર્ણ વસ્તુ સમય નથી, પરંતુ શુભ મુહૂર્ત છે.
