આ સમયે ખરમાસ કે અધિકમાસ 16 મેથી 13 જૂન સુધી જ્યોષ્ઠમાં રહેશે. તેને જ પુરૂષોત્તમ માસ પણ કહેવાય છે. જ્યોતિષ મુજબ ચંદ્રગણના વિધિથી જ કાળ ગણના પદ્દતિ કરાય છે. ચંદ્રમાની 16 કળાઓને આધાર માની બે પક્ષ કૃષ્ણ અને શુક્લ પક્ષનો એક માસ ગણાય છે. કૃષ્ણ પક્ષના પગેલા દિવસથી પૂર્ણિમાના સમય સુધી સાઢા 29 દિવસ હોય છે. આ રીતે એક વર્ષ 354 દિવસનો હોય છે. પૃથ્વી દ્વારા સૂર્યની પરિક્રમા 365 દિવસ અને છ કલાકના આશરે કરાય છે. દરેક ત્રણ વર્ષના અંતર પર એક અધિકમાસ કે મળમાસ આવે છે. મતલબ તેરમો મહિનો... સૌર વર્ષ 365.2422 દિવસનો હોય છે જ્યારે કે ચંદ્ર વર્ષ 354.327 દિવસનો હોય છે. આ રીતે બંનેના કેલેંડર વર્ષમાં 10.87 દિવસનો ફરક આવી જાય છે અને ત્રણ વર્ષમાં આ અંતર એક મહિનાનુ થઈ જાય છે. આ અસમાનતાને દૂર કરવા માટે અધિક માસ અને ક્ષય માસનો નિયમ બનાવ્યો છે.
આ મહિનાના લગ્નમાં, નવીન ઘરમાં પ્રવેશ, યજ્ઞોપવિત અને કિંમતી વસ્તુઓની ખરીદી પર પ્રતિબંધ છે. અધિકમાસમાં નૃસિંહ ભગવાન તેમના ભક્ત પ્રહલાદને તેમના પિતા દૈત્યરાજ હિરણયકશ્યપની હત્યા કરી હતી. તેમણે બ્રહ્માજીથી વરદાન માંગ્યુ હતું કે- 'હું વર્ષના 12 મહિનામાં મૃત્યુ પામીશ નહીં, અસ્ત્ર -શસ્ત્રથી ન મરું, માણસ અથવા દેવ, અસુર વગેરેથી મૃત્યુ પામું નહીં. રાત્રે મૃત્યુ પામે નહીં કે દિવસમાં મરું નહી. ' તે સમયે, સિંહ અને માણસનો સ્વભાવ, ભગવાન નરસિંહ તે ઘરની બારણાના વચ્ચે તેમના નખ દ્વારા ફાડી નાખ્યો હતો.
અધિકમાસના સ્વામી શ્રીહરિ બન્યા હતા, કારણ કે અન્ય દેવતાઓ તેના માલિક બનવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. પછી તે પુરૂષોત્તમ માસ બન્યા. આ દિવસોમાં શ્રીહરિની પ્રસન્નતા માટે સ્નાન દાન ઉપવાસ કરવો જોઈએ. ગંગા અને અન્ય પવિત્ર નદીઓ પર, સ્નાન, વ્રત અને નારાયણની પૂજા અને અન્ન, કપડાં,
સોના, ચાંદી, તાંબાની દાગીના, પુસ્તકો, વગેરેની દાન અક્ષય પુણ્ય અપાવે છે. આ જરૂર ધ્યાન રાખવું કે પ્રથમ પૂજ્ય ગણેશજી, શિવ અને તેના કુલદેવી, કુલદેવ વગેરેની પૂજા પણ આ જ સમયે જરૂર કરતા રહો. જે રાશિઓની શનિની સાઢેસાતી (વૃશ્ચિક રાશિ અને , ધનુરાશિ અને મકર) ચાલે છે અને જેની શનિની ઢૈય્યા (વૃષભ અને કન્યા) ચાલી રહી છે તેને આ માસમાં પૂજા જરૂર કરવી જોઈએ. આ મહિને ગણેશજી, શ્રીમદ ભગવત ગીતા, રામચિરિતમાનસ,શિવ કથા વગેરેના વાંચન અને સાંભળવું શુભ માનવામાં આવે છે. જો શક્ય હોય તો તમારા ઘરે કથા કરાવો.
